T_Luang Phra Bang

luangprabang

Luông Pha Bang (Luang Pra Bang)

Version vietnamienne

Luang Pra Bang est une province au nord du Laos d’aujourd’hui. Il y a une époque où Luang Pra Bang était l’ancienne capitale du royaume Lan Xang (Royaume du million d’éléphants) de 13ème siècle jusqu’au 16 ème siècle. Aujourd’hui, elle est la ville que l’organisme international  UNESCO reconnut en 1995 comme le patrimoine mondial au niveau architectural, culturel et religieux.  C’est la ville que j’aime le plus durant mon séjour au Laos.  Quelques sites touristiques dont le touriste ne peut pas se passer sont les suivants: le mont Phousi ou le point culminant de la ville avec 328 marches ,  la pagode Wat Xieng Thong (la pagode de la ville dorée) située au carrefour des fleuves Mékong et Nam Khan, le palais royal Haw Kham, le marché de nuit au cœur de la ville Luang Pra Bang sur l’avenue principale avec tous les produits artisanaux venant de tous les coins du pays, la grotte Pak Ou où sont trouvées  4000 statues de bouddha de toutes les tailles et formes avec une excursion en pirogue motorisée (2 h au minimum) ou le centre traditionnel des arts et d’ethnologie. C’est ici que le visiteur découvre la diversité du peuple Lao ainsi que son mode de vie. Si le visiteur peut  se réveiller tôt, il peut voir à 6 heures précises du matin la procession matinale des bonzes drapés de leurs robes safran, les pieds nus,   leur bol d’aumône traditionnel accroché en bandoulière, marchant en file indienne par un groupe de 10 ou 20 personnes au son des clochettes pour demander aux dévots de mettre dans leur sébile tout ce que ces derniers veulent leur donner.  Il faut compter au moins deux jours pour visiter tous les sites énumérés ci-dessus.

Luangprabang

Version vietnamienne

Luông Pha Băng là một tỉnh thuộc về miền bắc của nước Lào ngày nay. Có một thời Luông Pha Băng còn là cố đô của vương quốc Lan Xang hay là vương quốc của triệu con voi trong suốt thời kỳ từ thế kỷ 13 đến thế kỷ 16. Nay chỉ là một thành phố mà được UNESCO công nhận là di sản thế giới vào năm 1995 về kiến trúc, văn hoá và tôn giáo. Đây là một thành phố mà tớ rất thích khi có dịp tham quan xứ Lào. Có những điểm mà du khách không thể bỏ qua được đó là núi Phú Sĩ nơi cao nhất ở cố đô, chỉ có 328 bậc cũng xem xem với 384 bậc thang của Việtnam, nơi có cờ ở Lũng Cú (Hà Giang), chùa Wat Xieng Thong (hay chùa của thành phố vàng) ở  ngã ba sông Cửu Long và Nam Khạn, cung điện Hoàng Gia (Haw Kham), chợ đêm ở trung tâm thành phố bán rất nhiều đổ thủ công mỹ nghệ, động Pak Ou có đến 4000 pho tượng Phật đủ dạng và đủ kích thước mà muốn đến đây phải đi ngược dòng sông Mékong bằng thuyền mất 2 tiếng hay là trung tâm nghệ thuật và dân tộc học có hai tầng. Chính ở nơi nầy du khách sẻ thấy được sự đa dạng sắc tộc Lào cũng như lối sống của người dân Lào.  Nếu du khách có thể  thức sớm thì xem được buổi diển hành qua thành phố của các nhà sư mặc áo cà sa màu vàng cam, vai để trần, đi chân đất, lần lượt đi qua phố, để người dân nào cũng đến lượt dâng tặng thức ăn, đó là lễ khất thực được diễn ra buổi sáng vào lúc 6 giờ. Muốn tham quan tất cả điểm nầy cũng mất hai ngày đấy.     

 

Jardin des plantes ( Vườn bách thảo)

Version française

 

jardin_des_plantes

Duy Tân (Version vietnamienne)

 

duytan_empereur

Version française

Tưởng niệm một vị vua mà tôi ngưỡng mộ từ lâu qua 4 câu thơ lục bát:

Một đời vì nước vì dân
Vĩnh San đứa trẻ không cần ngôi vua
Tù đày tử nhục khi thua
Tử rồi khí phách ông vua muôn đời

Với sự thỏa thuận của  chính quyền Việt Nam, hài cốt của hoàng đế Duy Tân được chôn cất  đến giờ ở Cộng Hòa Trung Phi, đã được mang trở về với sự nghinh đón long trọng  vào ngày 4 tháng 4 năm 1987 tại Huế,  nơi có lăng mộ  của các vua triều đại nhà Nguyễn. Điều này chấm dứt sự  lưu đày lâu dài và đau đớn mà hoàng tử Vĩnh San, thường được gọi là « Duy Tân » (hay người bạn của các cuộc cải cách) đã có kể từ khi dự án khởi nghĩa chống lại chính quyền thực dân Pháp được phát hiện vào ngày 4 tháng 5 năm 1916 bởi sự phản bội của một cộng tác viên Nguyễn Đình Trứ.

Duy Tân là một nhân vật khác thường mà không có một hoàng đế nào cuối cùng của triều Nguyễn có thể  so sánh được. Chúng ta chỉ có thể hối tiếc về sự ra đi đột ngột của ông ta do một vụ tai nạn máy bay xảy ra vào cuối năm 1945 khi ông ta có được nhiệm vụ trở về Việt Nam. Cái chết của ông vẫn tiếp tục tạo ra  sự nghi ngờ và vẫn còn là một trong những bí ẩn chưa được làm sáng tỏ cho đến ngày hôm nay. Chúng ta không chỉ tìm thấy ở nơi ông, vào thời điểm đó, sự ngưỡng mộ của dân chúng khó ai mà có đựợc và  tính hợp pháp hoàng gia mà còn là một người có khuynh hướng thân Pháp hiển nhiên. Đây cũng là  một lá bài thay thế mà tướng De Gaulle đã có nghĩ đến để đề xuất vào giây phút cuối cùng  cho người  dân Việt để chống lại nhà cách mạng trẻ tuổi Hồ Chí Minh ở Đông Dương. Nếu ông vẫn còn sống, Việt Nam sẽ không trải qua những thập kỷ tiêu cực cuối cùng trong lịch sử và sẽ không trở thành nạn nhân của cuộc đối đầu Đông-Tây và chiến tranh lạnh. Đó là một sự hối tiếc sâu sắc mà mỗi người dân Việt chỉ có thể cảm nhận được khi nhắc đến cuộc  đời và số phận của ông ta. Đó cũng là sự bất hạnh cho người dân Việt khi mất đi một chính khách vĩ đại và  khi  họ viết  lịch sử bằng xương máu và nước mắt trong nhiều thập kỷ vừa qua.

Việc lên ngôi của ông vẫn là một trường hộp độc nhất vô nhị trong biên niên sử lịch sử Việt Nam. Lợi dụng  các hành động chống Pháp khả nghi của hoàng đế Thành Thái và sự điên rồ trá hình, chính quyền thực dân buộc ông nầy phải thoái vị vào năm 1907 và phải sống lưu vong ở  đảo Reunion khi mới có 28 tuổi. Họ yêu cầu thủ tướng Trương Như Cương đảm nhận chức vụ nhiếp chính. Nhưng vì sự từ chối quyết liệt, Trương Như Cương tiếp tục yêu cầu chính quyền thực dân tôn trọng nghiêm ngặt sự cam kết được quy định trong hiệp ước bảo hộ Patenôtre (1884). Ngai vàng được trở về  sau này cho một trong những người con của vua nếu vua  không  thể trị vì (Phụ truyền tử kế). Đối mặt với áp lực của quần chúng  và lòng trung thành không thể sai lầm của Trương Như Cương đối với triều Nguyễn, chính quyền thực dân buộc lòng phải chọn làm hoàng đế, một trong những  đứa con trai của vua Thành Thái. Họ không giấu diếm ý định chọn một người có vẻ ngoan ngoãn và không có quy mô. Ngoài Vĩnh San, tất cả các con trai khác của hoàng đế Thành Thái, khoảng hai mươi người, đã có mặt ở  thời điểm lựa chọn được thực hiện  bởi khâm sứ  Sylvain Levecque. Vĩnh San vắng mặt lúc gọi tên  khiến mọi người phải đi tìm ông ở khắp mọi nơi. 

Cuối cùng ông ta được tìm thấy dưới sườn nhà  với khuôn mặt dính đầy bùn và ướt đẫm mồ hôi. Ông đang đuổi bắt dế. Nhìn thấy ông ta trong tình trạng bẩn thỉu này, Sylvain Levecque không giấu nổi sự hài lòng vì ông ta nghĩ thật ngu ngốc cho ai đó khi lựa chọn ngày lên ngôi vua để đi săn dế. Sylvain Levecque  quyết định chỉ định ông ta làm hoàng đế Annam cùng lời giới thiệu của một cộng tác viên thân thiết M.J.E. Charles vì  Sylvain Levecque nhận thấy trước mặt ông là một đứa trẻ bảy tuổi nhút nhát, dè dặt, không có tham vọng chính trị và chỉ nghĩ chơi như  bao trẻ nhỏ bằng tuổi. Đó là một phán đoán sai lầm kèm theo sự  nhận xét được ghi nhận bởi một nhà báo Pháp  ở thời gian sau này trên một tờ báo địa phương: 

Một ngày lên ngôi đã thay đổi hoàn toàn hình dáng của một đứa trẻ 8 tuổi.

Vài năm sau chúng ta mới nhận ra rằng nhà báo này đã nói đúng vì Duy Tân đã cống hiến  cả cuộc đời của mình cho dân và  đất nước của mình  đến hơi thở cuối cùng. Vào thời điểm lên ngôi, ông mới có 7 tuổi. Để cho ông ta có tầm vóc của một hoàng đế, ông ta có  được thêm một tuổi. Đây là lý do tại sao trong biên niên sử của Việt Nam, ông được  lên ngôi vào năm tám tuổi. Để tránh lại sự chỉ định sai lầm này, chính quyền thực dân đã thành lập một hội đồng nhiếp chính gồm các nhân vật Việt Nam gần gũi với  khâm sứ Sylvain Levecque (Tôn Thất Hân, Nguyễn Hữu Bài, Huỳnh Côn, Miên Lịch, Lê TrinhCao Xuân Dục) để hỗ trợ hoàng đế trong việc quản lý đất nước và nhờ ông Eberhard, cha vợ  của Charles làm gia sư của  Duy Tân. Đó là một cách thức  theo dõi chặt chẽ tất cả  các hoạt động của vị vua trẻ này.

Duy_Tan

Mặc dù vậy, Duy Tân vẫn tìm cách trốn thoát khỏi mạng lưới giám sát do chính quyền thực dân thiết lập. Ông là một trong những người ủng hộ quyết liệt việc sửa đổi các  hiệp định  của hòa ước Patenôtre (1884). Ông là  người sáng kiến của một số cải cách:  giảm thuế và các lao dịch, bãi bỏ các nghi thức của triều đình  liên quan đến việc lãng phí, giảm lương, vân vân… Ông phản đối mạnh mẽ việc  xúc phạm ngôi mộ của Hoàng đế Tự Đức bởi  khâm sứ Mahé trong cuộc tìm kiếm vàng với toàn quyền  Đông Dương Albert Sarraut. Ông ta đòi hỏi quyền kiểm soát trong việc quản lý đất nước khiến mở đầu cho những  cuộc bất đồng ý kiến  xuất hiện càng ngày càng rõ hơn giữa ông  và  khâm sứ Pháp. Cùng Trần Cao VânThái Phiên, ông dẫn đầu vào ngày 4 tháng 5 năm 1916, một cuộc nổi loạn được phát hiện và dập tắt bởi sự phản bội của một trong những cộng tác viên của ông. Mặc dù bị bắt và bất chấp lời khuyên tâng bốc từ thống đốc Đông Dương yêu cầu ông xem xét lại hành vi, ông vẫn tiếp tục giữ thái độ bất cần và nói:

Nếu ông buộc tôi phải làm hoàng đế của  xứ Annam nầy, ông phải xem tôi như một vị hoàng đế trưởng thành. Tôi sẽ không cần một hội đồng nhiếp chính cũng không cần các lời chỉ bảo của ông. Tôi phải được đối xử  mọi việc một  cách bình đẳng với tất cả các nước ngoài  luôn cả nước Pháp. Đối mặt với niềm tin không thể lay chuyển của ông, chính quyền thực dân buộc lòng  phải ra chỉ thị cho bộ trưởng bộ giáo dục lúc bấy giờ, cha vợ của hoàng đế tương lai Khải Định, Hồ Ðắc Trung,   khởi đầu truy tố ông về tội phản quốc của ông chống lại nước Pháp. Để  tránh  làm liên lụy đến Duy Tân, hai  cụ  Trần Cao VânThái Phiên, đã  cho Hồ Ðắc Trung biết  ý định của họ chấp nhận tự nguyện bản án với điều kiện là hoàng đế Duy Tân được cứu khỏi hình phạt tử hình. Họ cứ lặp đi lặp lại:  Trời đất còn đó. Nhà Nguyễn vẫn còn đó. Chúng ta mong chúc thánh thượng sống lâu. Một lòng trung thành với triều đại  nhà Nguyễn, Hồ Ðắc Trung chỉ lên án đày hoàng đế phải lưu vong, biện minh cho việc hoàng đế vẫn còn là  một đứa trẻ vị thành niên và trách nhiệm về cuộc âm mưu nầy thuộc về hai cụ cộng tác viên là Trần Cao Vân và Thái Phiên. Hai ông bị xử  chém tại An Hoà.

Về phần hoàng đế Duy Tân, ông bị kết án lưu đày ở đảo Réunion vào ngày 3 tháng 11 năm 1916 trên tàu Avardiana. Ngày trước khi ông ta ra đi,  người đại diện của khâm sứ  thường có đến thăm và hỏi ông ta:

Thưa ngài, nếu ngài có cần tiền, ngài có thể lấy tiền trong quỹ nhà nước.

Duy Tân trả lời với giọng rất lịch sự:

Tiền mà ông tìm thấy trong quỹ nhà nước  nhằm giúp nhà vua cai trị đất nước chớ nó đâu phải là  tiền của tôi trong mọi trường hộp, đặc biệt  nhất  tôi là một tù nhân chính trị.

Để  giải khuây nhà vua, người đại diện đã không ngần ngại nhắc nhở ông có thể chọn những cuốn sách yêu thích ở  thư viện và  có thể mang theo trong thời gian lưu vong vì ông ta biết rằng nhà vua  rất thích đọc sách. Nhà vua  gật đầu với sự đề nghị này và trả lời:

Tôi  rất thích đọc. Nếu ông có cơ hội lấy sách cho tôi, đừng quên lấy nguyên bộ lịch sử cách mạng Pháp của Michelet.

Sự lưu đày  ông không chỉ đánh dấu sự kết thúc một cuộc kháng chiến của triều Nguyễn  và  một cuộc đấu tranh độc quyền bởi các  sĩ phu nhằm để bảo vệ trật tự nho giáo và nhà nước mà còn là sự khởi đầu của một phong trào dân tộc và sự xuất hiện chủ nghĩa dân tộc nhà nước được đưa ra ánh sáng bởi học giả yêu nước vĩ đại Phan Bội Châu. Đó cũng là một cơ hội  mà chính quyền thực dân Pháp  không biết  chủ động trong việc trao trả  tự do cho Việt Nam qua  vua Duy Tân, một  người có khuynh hướng thân Pháp từ thưở ban đầu.

Định mệnh của ông là định mệnh của dân tộc Việt Nam. Mặc dù cố tình xóa  mất đi trong một thời gian qua tất cả các đường phố mang tên ông ở các thành phố lớn (Hànôi, Huế, Sàigon)  nhưng không ai có thể xóa  được tên yêu dấu của ông trong trái tim của người dân Việt  và trong ký ức tập thể của chúng ta. Duy Tân không bao giờ  là đối thủ của ai cả mà  ông vẫn là một vị hoàng đế vĩ đại cuối cùng của Việt nam.  

 

 

 

Paris sous les ombres (Photos)

Paris sous les ombres (Paris dưới bóng râm)
C'est l'une des arcades superbes de la place des Vosges.
Đây là một trong bốn mái vòm lộng lẫy của quảng trường Place des Vosges ở Paris.


C'est le couloir des bâtiments situés au long de la rue de Rivoli.
Đây là hành lang dài của đường Ruvoli.

Paris sous les ombres

ombre_Paris