Dựa trên truyền thuyết về vương triều Chân Lạp: một thầy tu ẩn sĩ Bà-la-môn có nguồn gốc từ mặt trời tên là Kambu Svayambhuva đã được thần Shiva ban phép kết hôn với một tiên nữ có nguồn gốc từ mặt trăng, một nàng Mera xinh đẹp, nhà nghiên cứu văn khắc bản nỗi tiếng Georges Cœdes đưa ra giả thuyết rằng chữ Khmer đến từ K(ambu) và Merâ vi vậy sinh ra một dòng dõi những nhà vua hoặc là các con cháu của Kambujadesha có nghĩa là « đất nước của con cháu Kambu » để giải thích tên của người Khơ Me. Cũng nhờ sự khám phá chữ Kambujadesha trong một văn bản ở thánh đường Po Nagar (Nha Trang) vào năm 817 mà dưới thời Pháp thuộc chữ Kambuja được phát âm từ đó ra thành Cambodia (Cao Miên). Bởi vây khi mình đến tham quan các chùa ở Trà Vinh, mình gặp các em trẻ, mình hỏi các em có phải người Miên không ? Chúng trả lời một cách không lưỡng lự : chúng em là người Khơ Me Krom là những ngươì Khơ Me sống ở dưới (Khmers En Bas) khác với người Khơ Me Campuchia tức là những Khơ Me sống ở đồng bằng sông Cửu Long tức là vùng Tây Nam Bộ đôi khi họ chiếm lên tỷ lệ dân số hơn 30% như các tỉnh Sóc Trăng, Trà Vinh. Chữ Miên không được dùng vì có hàm ý miệt thị cũng như chữ Mít (Annamite) đối người dân Việt.

Các chùa ở Trà Vinh đều là những chùa Phật giáo Nam Tông (thường gọi là phái Tiểu Thừa). Chủ yếu các chùa nầy truyền bá kinh văn Pali tức là những văn bản ghi lại nguyên vẹn những lời giảng của Đức Phật trong suốt cuộc đời truyền bá giáo pháp của mình. Có nhiều bộ phái khác nhau từ lúc đầu nhưng chỉ còn duy nhất hệ phái Thượng tọa bộ (Theravāda) là đại biểu cho hệ Phật giáo Nam truyền. Người Khơ Me họ có tập tục lúc còn trẻ (12 hoặc 13 tuổi) là đi vào chùa tu đề học giáo lý, học chữ Pali và trả hiếu cho cha mẹ nhưng cũng để thành người. Thời gian tu tập kéo dài ít nhất là 3 tháng nhưng có thể kéo dài hơn tùy theo nhân duyên và ý nguyện của mỗi người. Phải cạo đầu, phải thay quần bằng chiếc xa rông và thay áo bằng chiếc áo trắng (Pênexo) khoác lên vai từ trái sang phải để từ bỏ trần tục. Để tránh sự tốn kém chi phí nhiều, tất cả những việc nầy đều đựợc tập hợp chung với nhiều người cùng một ngày được gọi là lễ thế phát với sự tham gia của tất cả gia đình. Dù có xuất tu đi nữa, những đứa trẻ nầy được cộng đồng thừa nhận là người trưởng thành, có kiến thức để xây dựng một cuộc sống hướng thiện và hửu ích cho xã hội. Đến tham quan các chùa ở Trà Vinh mới nhận thấy kiến trúc của các chùa ở nơi nầy nhất là chùa Âng, một chùa cổ xưa có cả nghìn năm lịch sử nó không khác chi kiến trúc mình có dịp thấy trước đây ở Bangkok (Thái Lan) với các tượng thần gác cửa vân vân…

Theo sự nhận xét của nhà khảo cổ Pháp Bernard Groslier thì người dân Thái phải đợi ít nhất hai thế kỷ vể sau để mới tiếp thu được bài vở của chủ nhân họ là người Khơ Me trước khi mới có thể thay thế và vượt qua mặt chủ của họ. Người Thái lập quốc từ thế kỷ 14 sau khi đế chế Angkor bị suy tàn. Như vậy kiến trúc chùa chiền thành vua của người Thái mà mình thấy hoành tráng xinh đẹp đấy là bản sao của kiến trúc cũa người Khơ Me và người Dvaravati nhưng họ có đầu óc thẩm mỹ nên nhờ đó mà hoàn hảo hơn. Tổng thể một ngôi chùa Khơ Me gồm: cổng chùa, tường rào, ngôi chính điện, tháp đựng cốt, tăng xá, nhà hội và an xá. Trong ngôi chính điện Đức Phật Thích Ca được bài trí với kích thước lớn tọa lạc trên tòa sen. Các bức tranh Phật được trang trí trong chùa Khơ Me chủ yếu kể lại cuộc đời của Đức Phật Thích Ca từ lúc mới sinh cho đến khi tu thành đạo hạnh. Trên trần của chính điện cũng hay thường vẽ những bức họa nhắc lại các cảnh giao đấu giữa các Tiên nữ và Chằn (nhân vật biểu trưng cho cái ác), cảnh tiên làm lễ, cảnh dâng hoa vân vân…

Còn ở ngoài chính điện thường thấy các vị thần mang chân dung người, mình mặc giáp trụ, tay cầm pháp khí để canh giữ nơi cửa chùa hay xung quanh chánh điện. Đấy là các tượng Yeak hay chằn, giúp ta có được tâm sáng hướng về Đức Phật. Có thể nói cũng như ở chùa Việt trước cỗng thường thấy ông Ác ông Thiện vậy. Các tượng chằn hay có mặt dữ dằn hung ác nhưng không phải kẻ làm ác mà chế ngự được cái ác, nó lúc nào cũng có thể nỗi dậy ở trong lòng con người nên cần có sự hiện diện của con chim K’rut bắt nguồn từ con vật linh thiêng Garuda trong thần thoại Ấn Độ với đạo Bà La Môn. Nó ở trên cao để theo dõi và thống chế Yeak đấy. Còn con lân tượng trưng cho sức mạnh trí tuệ hay thường thấy kề bên các tượng chằn. Nhờ có trí tuệ mà nó mới đem lại sự sáng suốt trong việc nhận định để tìm ra chân lý nên mới diệt trừ được ác nghiệp và giúp con người mới được giải thoát. Nói tóm lại các chùa Phật Giáo Nam Tông Khơ Me ở Nam Bộ có một kiến trúc độc đáo chịu nhiều ảnh hưởng Bà La Môn giáo.

Version française

En se basant sur une légende dynastique de Chen La: un prêtre brahmane d’origine solaire nommé Kambu Svayambhuva recevant du dieu Shiva, lui-même une nymphe d’origine lunaire en mariage, la belle Mera, le célèbre épigraphe Georges Cœdes a émis l’hypothèse que le mot khmer viendrait probablement de K(ambu) et Merâ donnant ainsi naissance à une lignée de rois ou celle des descendants de Kambujadesha et ayant pour signification « pays de la descendance de Kambu » dans le but d’expliquer le nom des Khmers. C’est pour cela qu’au moment de ma rencontre avec les enfants dans la pagode, je leur demande: Êtes-vous Cambodgiens ? Ils me répondent sans hésitation: Nous sommes des Khmers Krom (des Khmers vivant en bas) différents de ceux vivant en haut (des Cambodgiens), des Khmers vivant dans le delta du Mékong. Ces derniers occupent parfois jusqu’à 30% de la population locale. C’est le cas des provinces Sóc Trăng, Trà Vinh.

Angkor Vat (Temple-Mountain)

j050807 Art, Culture, Khmer, Religion, Sites touristiques décembre 10, 2016janvier 12, 2017

French version

Jewel of Khmer Art

It is the largest and the most sublime temple-mountain of all Khmer temples. It was built during the reign of Sûryavarman II in the first half of the XIIth century. It was considered as capital of the Khmer empire having in its center the temple of state dedicated to Vishnu. It is here that the towers are raised in quincunx. Two major characteristics of the Khmer architecture are found there: pyramids or temples-mountains symbolizing the Mount Meru (house of Gods) and the galleries which were built the one above the other. Many people considers it as the eighth wonder of the world. Other temple mountains can be visited: Bakeng, Takeo, Baphûon, Prè Rup, Bakong and Ak Yum.

no images were found

Bayon temple (Angkor Thom)

j050807 Art, Culture, Khmer, Sites touristiques décembre 10, 2016mars 28, 2025Art, Cambodge, Chenla, culture

French version

Bayon is the central temple of the old city Angkor Thom, capital of Khmer sovereigns at the beginning of the XIIIth century. It is the last one of temples-mountains built by king Jayavarman VII, restorer of royal power of the Khmer Angkor kingdom after the invasion of the Cham. Its decoration of a exceptional wealth is at the apogee of Mahayana Buddhist art.

This king dedicates this monument to Buddha he spreads the doctrine of which with his face towers. There are over 37 harmonious towers around a big central tower, the sanctuary. But we think that they could be more numerous, perhaps 54 towers with 216 faces according to French Paul Mus.

King Buddha at Guimet museum

These towers are built by putting stony blocks piled on top of the other without any cement. The sculpture will be made after the completion of placement of these rocky blocks.

What mechanical strength did they have, the Cambodians in the past, to raise the enormous stony blocks until higher parts of the building after having extracted them from the distant mountains, having polished and sculptured them? It is this question which haunted frequently Henri Mouhot during the discovery of Angkor ruins. We find on four sides of each tower, gigantic faces in the enigmatic smile, each one of them turned respectively to one of the four cardinal points.

The visitor has the impression to be followed by their glaucous look. For Pierre Loti, Bayon was the heaviest stony mountain the men dared to undertake since the pyramids of Memphis.

In his work entitled « Travel in the kingdoms of Siam, Cambodia, Laos and other central parts of Indochina « , the discoverer of the Angkor ruins, Henri Mouhot, left his impression: In spite of the disappearance of the gold and colors which almost totally removed from the building, there are only stones there. But these ones proclaim loudly the genius, the strength and the patience, the talent, the wealth and the power of the Cambodians in the past.

We discovered recently during a excavation realized in 1933, in the broken remains of a big stony statue 3,60 m in height, the representation of Jayavarman VII in king Buddha. The builder of the Bayon, is seated, legs tucked on the coiled body of the naga. Since then, we attributed this face with the mystic smile found on the sides of the Bayon towers to that of Jayavarman VII.

Banteay Srei (The jewel of Khmer art)

j050807 Art, Culture, Khmer, Sites touristiques décembre 10, 2016décembre 31, 2017Cambodge, Chenla, khmer art

French version

Banteay Srei: the jewel of Khmer art

Located 20 km northeast of Angkor and almost at the foot of the mount Phnom Kulên, this temple was built in the Xth century in pink sandstone and in laterite under the reign of Jayavarman V. It is the work of certain Brahman Yajnavaraha, adviser of king Rajendravarman then guru of Jayavarman V. Besides the variety of stoneware (preferred material of the Khmers) in the warm tones of pink, the quality and the beauty of this temple are found in the exceptional delicacy of sculptures and the freshness of its sophisticated decorations. Depending on the period of sunshine, this temple changes colour through the day.

It was discovered by the French people in 1914. It became famous in 1923 when French writer André Malraux was arrested for the dissimulation of 4 apsaras. One gives to this temple a recent appelation naming » citadel of the women » in reference to the delicacy of the sculptured decorations which could have been made only by women or for its small size compared with the other temples. The restoration was made by Henri Marchal between 1931 and 1936 in a remarkable way by using the technique of the anastylose adopted by the Dutch people.

Louis Delaporte et le Cambodge: Angkor. Naissance d’un mythe.

j050807 Art, Culture, Gallery, Khmer, Musées novembre 10, 2016mars 10, 2025Art khmer, Cambodge, Histoire

Un voyage virtuel à la découverte d’Angkor

Choisi pour ses talents de dessinateur, Louis Delaporte fait partie de l’expédition dirigée par Doudard de Lagrée et Francis Garnier chargés de vérifier la navigabilité du fleuve Mékong (1866). Contrairement aux autres membres de l’exploration, Louis Delaporte s’intéresse seulement à la sculpture khmère lorsqu’il découvre Angkor et ses ruines. Il en rapportera maintes documents originaux (dessins aquarelles, plans, moulages, sculptures originales etc.) que le musée Guimet tente de réunir aujourd’hui pour honorer la mémoire d’un savant habité par l’esprit ouvert et curieux en un temps où le mépris envers les peuples colonisés est de règle.

Nhờ tài năng họa sỹ, Louis Delaporte được tháp tùng phái đoàn thám hiểm sông Cửu Long do Doudard de Lagrée và Francis Garnier lãnh đạo nhằm mục đích để đánh giá sự giao thông của con sông vào năm 1866. Khác hẳn với mọi người trong phái đoàn, Louis Delaporte chỉ chú ý đến nghệ thuật điêu khắc của người Cao Miên khi ông khám phá Angkor và các di tích hư hỏng. Ông mang về Pháp rất nhiều tài liệu nguyên bản ( các bức tranh màu nước, các bản vẽ, các vật đúc khuôn, các tác phẩm điêu khắc vân vân ….) mà bảo tàng Guimet ở Paris cố gắng thu thập lại để tưởng nhớ và tôn vinh một nhà bác học đã có ở thời đó một tâm trí cởi mở và hiếu kỳ, một thời mà các dân ở các nước bị xâm chiếm thường bi khinh khi. Có một thời , các bảo vật nầy được giữ ở tu viện Saint Riquier (Somme), nay có dịp để bảo tàng viện Guimet trưng bày các bảo vật nầy. Hiện nay , các bảo vật nầy được xem như là một nguồn tài liệu bổ sung và ngoài lệ nhất là với tình trạng hư hỏng hiện nay của Angkor.

Exposition du 16 Octobre 2013-13 Janvier 2014

Cliquez pour voir les photos correspondantes

Retirés des caves de l’abbaye de Saint Riquier (Somme), ces moulages effectués lors de différentes missions de Louis Delaporte sont exposés actuellement au musée Guimet. Vu l’état actuel de la détérioration du site actuel Angkor, ils apparaissent comme une source de documentation complémentaire et exceptionnelle.

Trở về thời đại vàng son của Angkor

Bayon (Angkor Thom)

j050807 Art, Khmer novembre 10, 2016mars 28, 2025Art khmer, Cambodge, Chenla

English version

Bayon est le temple central de l’ancienne ville d’Angkor Thom, capitale des souverains khmers au début du XIIIème siècle. C’est le dernier des temple-montagnes bâtis par le roi Jayavarman VII, restaurateur de puissance royale du royaume khmer d’Angkor après l’invasion des Chams. Sa décoration d’une richesse exceptionnelle est à l’apogée de l’art bouddhique mahayana. Ce roi dédie ce monument à Bouddha dont il diffuse la doctrine avec ses tours à visages. Il y a plus que 37 tours harmonieuses autour d’une grande tour centrale, le sanctuaire. mais on pense qu’elles pourraient être plus nombreuses, peut être 54 tours avec 216 visages selon Paul Mus.

Bouddha roi au musée Guimet

Ces tours sont construites par la pose des blocs de pierre empilés les uns sur les autres sans aucun ciment. La sculpture sera faite après l’achèvement de la mise en place de ces blocs rocheux. Quelle force mécanique ont- ils eu, les Cambodgiens d’autrefois, pour soulever les blocs de pierre énormes jusqu’aux parties les plus élevées de l’édifice après les avoir extrait des montagnes éloignées, les avoir polis et sculptés? C’est cette question qui a hanté fréquemment Henri Mouhot lors de la découverte des ruines d’Angkor.

On trouve sur les quatre faces de chaque tour des visages gigantesques au sourire énigmatique, chacun d’eux tourné respectivement vers l’un des quatre points cardinaux. Le visiteur a l’impression d’être suivi par leur regard glauque. Pour Pierre Loti, Bayon était la plus pesante montagne de pierres que les hommes ont osé entreprendre depuis les pyramides de Memphis.

Dans son ouvrage intitulé » Voyage dans les royaumes de Siam, de Cambodge, de Laos et autres parties centrales de l’Indochine », Henri Mouhot, le découvreur des ruines d’Angkor, a laissé son impression: Malgré la disparition de l’or et des couleurs qui ont presque totalement disparu de l’édifice, il n’y reste que des pierres. Mais celles-ci proclament haut le génie, la force et la patience, le talent, la richesse et la puissance des Cambodgiens d’autrefois.

On a découvert récemment lors d’une fouille réalisée en 1933, dans les restes brisés d’une grande statue de pierre de 3,60 m de hauteur, la représentation de Jayavarman VII en bouddha roi. Le bâtisseur du Bayon est assis, les jambes repliées sur le corps lové du naga. Depuis lors, on a attribué ce visage au sourire mystique trouvé sur les faces des tours de Bayon à celui de Jayavarman VII.

Angkor Vat (Đế Thiên Đế Thích)

j050807 Art, Culture, Histoire, Khmer, Sites touristiques novembre 10, 2016avril 22, 2024Art khmer, Chenla, Histoire

English version

Angkor Vat: joyau de l’architecture khmère

Angkor Vat est le temple-montagne le plus grand et le plus sublime de tous les temples khmers. Il fut construit durant le règne de Sûryavarman II dans la première moitié du XIIème siècle. Il a été considéré comme capitale de l’empire khmer ayant en son centre le temple d’état dédié à Vishnu. C’est ici que sont dressées les tours en quinconce. Deux caractéristiques majeures de l’architecture khmère y sont relevées: les pyramides ou temples-montagnes symbolisant le mont Méru (demeure des Dieux) et les galeries qui ont été construites l’une au dessus de l’autre. Beaucoup de gens le considèrent comme la huitième merveille du monde. D’autres temples-montagnes peuvent êtres visités: Bakeng, Takeo, Baphuon, Prè Rup, Bakong et Ak Yum.

Banteay Srei (Chân Lạp)

j050807 art, Art, Culture, Khmer, Sites touristiques novembre 2, 2016août 12, 2023Art khmer, Cambodge, Chenla

Banteay Srei, một viên ngọc của nghệ thuật Khơ Me

English version
Version française

Nằm cách Angkor 20 cây số về phía đông bắc và gần dưới chân núi Phnom Kulên, ngôi đền này được xây dựng vào thế kỷ thứ 10 bằng sa thạch màu hồng và đá ong ở triều đại của Jayavarman V. Đây là công trình của một người đạo Bà La môn tên là Yajnavaraha. Ông nầy là cố vấn của vua Rajendravarman và sau đó là thái phó của Jayavarman V. Ngoài sự đa dạng của đá sa thạch (chất liệu yêu thích của người Khơ Me) với sắc màu hồng ấm áp, phẩm chất và vẻ đẹp của ngôi đền này được tìm thấy nhờ sự tao nhã đặc biệt ở nơi các tác phẩm điêu khắc và vẻ màu tươi tắn của các vật trang trí thanh tao. Ngôi đền này đổi màu suốt cả ngày với ánh nắng mặt trời.

Đền nầy được người Pháp phát hiện vào năm 1914. Nó trở nên nổi tiếng vào năm 1923 khi nhà văn André Malraux bị bắt vì tội che giấu 4 apsara. Ngôi đền này được gần đây có một cái tên có nghĩa là « thành của phụ nữ » được viện dẫn đến sự tinh tế của các đồ trang trí chạm khắc mà chỉ có thể được thực hiện bởi các phụ nữ hoặc kích thước của đền rất nhỏ so với các ngôi đền khác. Việc phục hồi được thực hiện xuất sắc bởi ông Henri Marchal trong khoảng thời gian từ 1931 đến 1936 bằng cách sử dụng phương pháp sùng tu « anastylose » mà được người Hà Lan áp dụng.

Banteay_srei

Situé à 20 km au nord-est d’Angkor et presqu’au pied du mont Phnom Kulên, ce temple fut construit au X ème siècle dans du grès rose et de la latérite sous le règne de Jayavarman V. C’est l’oeuvre d’un certain brahmane Yajnavaraha, conseiller du roi Rajendravarman puis gourou de Jayavarman V. Outre la variété de grès (matériau de prédilection des Khmers) aux chaudes tonalités de rose, la qualité et la beauté de ce temple se retrouvent dans la finesse exceptionnelle des sculptures et la fraîcheur de ses décorations raffinées. Ce temple change de couleur au fil de la journée suivant l’ensoleillement.

Il fut découvert par les Français en 1914. Il devint célèbre en 1923 lorsque l’écrivain André Malraux a été arrêté pour la dissimulation de 4 apsaras. On donne à ce temple une appellation récente signifiant « citadelle des femmes » en référence à la délicatesse des décorations sculptées qui n’auraient pu être faites que par des femmes ou à sa petite taille par rapport aux autres temples. La restauration fut effectuée par Henri Marchal entre 1931 et 1936 d’une manière remarquable en se servant de l’anastylose adoptée par les Hollandais.

Un joyau de l’art khmer

Located 20 km northeast of Angkor and almost at the foot of mount Phnom Kulên, this temple was built in the Xth century in pink sandstone and laterite under the Jayavarman V reign. It is the work of king Rajendravarman‘s adviser, a certain Brahman Yajnavaraha and guru of Jayavarman V. Besides the variety of stoneware (preferred material of the Khmers) in the warm tones of pink, the quality and beauty of this temple are found in the exceptional delicacy of sculptures and the freshness of its sophisticated decorations. Depending on the period of sunshine, this temple changes colour through the day.

It was discovered by the French people in 1914. It became famous in 1923 when French writer André Malraux was arrested for dissimulating 4 apsaras. One gives to this temple a recent appelation naming ” citadel of women ” in reference to the delicacy of the sculptured decorations that could have been made only by women or its small size compared with other temples. The restoration was made by Henri Marchal between 1931 and 1936 in a remarkable way by using the technique of anastylosis adopted by Dutch people.