Art des pays d’Asie du Sud ou de la France
Version française
Cách trung tâm Hà Nội khoảng 20 km, chùa Thầy là một ngôi chùa ở chân núi Sài Sơn, huyện Quốc Oai, xã Sài Sơn, được xây dựng từ thời nhà Đinh. Chùa nầy là một trong ba chủa nổi tiếng nhất ở đất Hà Thành mà còn là chủa có liên quan mật thiết đến quãng đời sau cùng của thiền sư Từ Đạo Hạnh. Ông thuộc thế hệ thứ 12 của dòng Thiền Ti-ni-đa-lưu-chi và là thủy tổ múa rối nước.
Cách xa toà giám mục Bùi Chu phỏng chừng 1,5 km, nhà thờ Trung Linh là một trong nhà thờ đẹp nhất ở Việtnam. Nhà thờ Trung Linh được xây dựng năm 1928. Giáo xứ Trung Linh còn có sự hiện diện của nhà Mẹ của Hội Dòng Mân Côi Bùi Chu, được Đức cha Đa Minh Hồ Ngọc Cẩn thành lập năm 1946, là Hội Dòng đầu tiên của Bùi Chu được thành lập theo giáo luật. Nhờ đức tin và và đời sống đạo đức của giáo dân nơi nầy, nhà thờ Trung Linh trở thành một địa điểm sầm uất nhất cũa địa phận Bùi Chu với chiều ngày chủ nhật cuối tháng Hoa, có tổ chức cung nghinh Đức Mẹ quanh khuôn viên Thánh Đường và hồ lớn của giáo xứ. Và cũng là nơi ưa thích của các cặp vợ chồng chụp ảnh cưới.
Loin du diocèse Bùi Chu à peu près de 1,5 km, Trung Linh est l’une des plus belles églises au Vietnam. Cette église a été édifiée en 1928. La paroisse Trung Linh abrite de plus le siège de la communauté religieuse Mân Côi Bùi Chu que l’évêque Đa Minh Hồ Ngọc Cẩn (Giuseppe Dominique Hồ Ngọc Cẩn) a créee en 1946. C’est aussi la première communauté religieuse de Bùi Chu établie selon la loi canonique. Grâce à la foi et la vie morale des gens locaux, l’église Trung Linh devient un lieu de rassemblement spirituel très animé du diocèse Bùi Chu où les festivités sont organisées en l’honneur de la Très Sainte Vierge Marie autour du lac à la soirée dominicale de la fin de la période des fleurs. C’est aussi le lieu préféré des jeunes mariés pour la photographie.
Dựa theo mẫu nhà thờ Đức Bà Paris, nhà thờ Saint Joseph được thiết kế bỡi giám mục Paul-François Puginier theo phong cách kiến trúc Gothic trung cổ Âu Châu và được xây dựng vào năm 1884 trên khu đất mà trước đó có chùa Báo Thiên, một chùa nổi tiếng đã có từ thời nhà Lý (thế kỷ 11) . Nhà thờ nầy thường đươc gọi là nhà thờ lớn vì ngoài kích thước hoành tráng với chiều dài 64,5m, chiều rộng 20,5m và hai tháp chuông cao 31,5m có đến 5 chuông còn lại là nhà thờ chính tòa của Tổng giáo phận Hà Nội. Nhà thờ nầy được hoàn thành vào năm 1886 sau bốn năm xây cất. Chi phí tốn kém nhờ hai đợt xổ số (đợt một năm 1883, đợt hai năm 1886). Tuy rằng bề ngoài của nhà thờ có vẻ đen tối vì ô nhiễm, nhà thờ nầy vẫn được xem là một di tích lich sữ thời kỳ Pháp thuộc và là điểm tham quan cực kỳ quan trọng đối với người du khách nước ngoài khi đến Hànội.
Basée sur le modèle de Notre Dame de Paris, l’église Saint Joseph dont les plans ont été dessinés par l’évêque Paul-François Puginier est du style néo-gothique. Elle fut construite en 1884 sur l’emplacement de la pagode Báo Thiên, un édifice bouddhique très connu à l’époque de la dynastie des Lý (11 ème siècle). Cette église est fréquemment appelée « grande église » car outre ses dimensions imposantes avec sa longueur de 64,5 mètres, sa largeur de 20,5 mètres et ses deux clochers carrés hauts de 31 mètres et équipés de 5 cloches, elle est encore l’église-mère de l’archidiocèse d’Hanoï. Sa réalisation fut terminée en 1886 après 4 années de construction avec l’argent alimenté par le système de loterie (organisé en 1883 et en 1886). Malgré son aspect extérieur assombri par la pollution, cette église est un vestige historique de l’époque coloniale française et devient actuellement l’un des sites extrêmement importants pour les touristes étrangers lors de leur passage à Hanoï.
Tọa lạc ở giữa thành phố Hànội trong quận Ba Đình, trung tâm Lotte center Hànôi gồm 65 tầng nổi và 5 tầng hầm. Toà nhà nầy cao thứ 2 Việt Nam từ năm 2014 cho tới khi landmark 81 của Saigon vượt qua chiều cao của nó 2017 (bề cao 461,5m). Nơi nầy, ngoài khách sạn 5 sao, còn có đại siêu thị Lotte Mart chiếm toàn bộ tầng hầm B1. Từ tầng 1 đến tầng 6 là trung tâm thương mại với các mặt hàng thời trang cao cấp. Đến đây , có thể nhìn thấy tổng quát Hà thành với đài quan sát Sky Walk ở tầng 65, cao tới 272 m. Ngoài ra còn bố trí các quán bar để du khách giải lao và ăn uống.
Trung Tâm Lotte
Le gratte-ciel Lotte center est situé au cœur de la capitale de Hànội dans le district de Ba Đình. Il a 65 étages et 5 étages en sous-sol. Classé deuxième au Vietnam depuis 2014, il est devancé désormais par le gratte-ciel landmark 81 de Saigon. Ce dernier a la hauteur de 461,5m. C’est ici qu’outre l’hôtel 5 étoiles, il y a encore le supermarché Lotte Mart. Celui-ci occupe carrément l’étage en sous-sol B1. Du premier étage jusqu’au 6ème étage, c’est le centre commercial avec des boutiques de mode. La tour d’observation Sky Walk haute de 272m est au 65 ème étage. On peut y avoir la vue d’ensemble magnifique de la capitale Hànội. Le cadre est aussi superbe avec les bars et restaurants. Les visiteurs peuvent s’y détendre.
Bảo tàng mỹ thuật
Le musée des beaux-arts est situé en au cœur de la capitale Hànội. Il est en face du temple de la littérature (Văn Miếu). Il est peu connu par rapport à celui d’ethnographie. De la préhistoire jusqu’à nos jours, l’art vietnamien y est bien présenté. On s’y voit proposer un très large éventail d’œuvres. Celles-ci sont réparties sur trois étages thématiques. On peut y découvrir l’ensemble des techniques: céramique, sculpture, laque, peinture sur soie et sur papier de mûrier, arts populaires etc….
La partie réservée aux laques est très magnifique. On y trouve la belle collection de Bouddhas de la pagode Tây Phương. C’est le point culminant de la sculpture ancienne du Vietnam à l’époque de Tây Sơn. Cette dernière ne subsiste que 14 ans (1788-1802). Ses statues sont dans des postures et des attitudes assez surprenantes. On y voit un style particulier mais aussi le réalisme et l’humanisme.
Le sculpteur artisan réalise chaque statue avec soin malgré le caractère religieux. Il tente de montrer la particularité de sa propre personnalité, ses sentiments et sa dévotion. On peut passer facilement deux heures dans ce beau musée. Il y a peu de visiteurs. Cela vaut quand même le détour lorsqu’on a l’occasion de visiter Hànội.
Tọa lạc ỏ giữa lòng thủ đô Hànội ngang mặt Văn Miếu , bảo tàng mỹ thuật ít được biết so với bảo tàng dân tộc học. Tuy nhiên chính là địa điểm không nên bỏ qua được cho những ai thích mỹ thuật Việt Nam từ thời tiền sử cho đến ngày nay. Chính ở nơi nầy tìm thấy ở ba tầng rất nhiều kiệt tác được phân phối trưng bài theo chủ đề và khám phá các kỹ thuật gồm có nhiều lĩnh vực (như gốm, điêu khắc, sơn mài, tranh lụa hay giấy dó, nghệ thuật dân gian vân vân …).
Gian nhà dành cho sơn mài rất tráng lệ với các tượng tổ sư của phái Thiền Tông và các vị Kim Cương ở chùa Tây Phương. Có thể nói các tượng nầy được xem như là đạt được đến đỉnh cao của nghệ thuật điêu khắc cổ Việtnam dưới triều đại Tây Sơn dù thời đai nầy chỉ có tồn tại 14 năm (1788-1802). Chính qua các tư thế và hình dáng đáng ngạc nhiên của các tượng mà nhận ra được không những sự thành hình phong cách cá biệt mà còn làm trội lên tính hiên thực và tính nhân văn.
Dù có tính chất tôn giáo, mỗi tượng là một kiệt tác được hoàn thành một cách tĩ mĩ bỡi người điêu khắc với chủ đích làm sao để nổi bật nét đặc thù cá tính, cảm giác và sùng kính mà họ có. Có thể mất hai tiếng dẽ dàng khi đến tham quan bảo tàng mĩ lệ nầy. Ít có du khách lắm nhưng cũng đáng để đến tham quan khi có dip đến Hànội.
66 Nguyễn Thái Học, Ba Đình, Hà Nội, Việt Nam
Fine art museum
Người dân Việt rất chú trọng nhiều về nghệ thuật ẩm thực nhất là các món ăn hằng ngày. Việc ăn uống nó trở thành một điều tất yếu quan trọng trong cuộc sống và văn hóa của người dân Việt. Cũng không có gì phải ngạc nhiên khi một số từ họ thường dùng đều có chữ ăn dù biết rằng các từ nầy không có liên quan mật thiết đến chữ ăn. Trong các từ nầy, thường thấy chăng hạn: ăn nói, ăn mặc, ăn ở, ăn tiêu, ăn ngủ, ăn gian, ăn hối lộ, ăn hiếp vân vân … Chúng ta thường nghe : Trời đánh tránh bữa ăn để nói lên ông Trời có giận dỗi đi nửa cũng phải tránh quấy rầy buổi ăn của người dân Việt.
Các thức ăn của họ được chế biến một cách kỹ lưỡng theo thuyết Âm Dương Ngũ Hành, một cơ bản chủ yếu của nền văn minh Văn Lang. Âm Dương là biểu tượng của hai thực thể vừa đối lập và bổ sung của vạn vật trong vũ trụ. Thuộc về Âm tất cả những gì có tính chất lỏng, lạnh, ẩm, thụ động, nội hay bản chất nữ tính như trời, mặt trăng, tối, nước và mùa đông. Ngược lại thuộc về Dương tất cả những gì có tính cứng, nóng, khô, năng động, ngoại, hay bản chất nam tính như đất, mặt trời, sáng, lửa và mùa hè. Con người thường được xem là dấu gạch nối giữa hai thực thể đó hay nói đúng là giữa Trời (Âm) và Đất (Dương). Sự hài hoà có thể có được nhờ sự thăng bằng mà con người mang lại cho môi trường, vũ trụ và trong cơ thể của con người. Qua cách thức chế biến tỉ mỉ chu đáo và cá biệt trong mối quan hệ biện chứng của thuyết âm dương, các món ăn của người Việt còn biểu lộ được sự tôn trọng truyền thống văn hóa đã có cả nghìn năm của một nước nông nghiệp và một nền văn minh rực rỡ với kỹ thuật trồng lúa nước. Chính vỉ thế mà gạo không thể thiếu trong một buổi cơm của người Việt. Chính gạo là phần chủ yếu của các món ăn của người Việt: bánh cuốn, bánh xèo, phở, bún , bánh tráng, bánh chưng vân vân. Gạo có thể chỉ xay bỏ vỏ trấu (gạo lứt), dài, tròn, ghiền, thơm hay nếp (không có gluten) vân vân… Còn hơn là một thức ăn, gạo là bằng chứng xác thực của người dân Việt thuộc về đại tộc Bách Việt và cũng là dấu ấn còn lại của một nền văn minh không bị hũy diệt dưới sự thống trị lâu dài của người Hoa.
Âm Dương trong nghệ thuật ẩm thực của người Việt
Cách thức ăn uống của người dân Việt cũng không ngoài lệ với việc tìm kiếm cái trung dung mà được ca tụng trong lý thuyết Âm Dương. « Ngồi ăn chung » thường đòi hỏi phải có sự kính nể và trình độ văn hóa trong nghệ thuật ăn uống bỡi vì có sự tương thuộc hiển nhiên giữa những người thực khách trong việc chia sẻ thức ăn và không gian. Chính vì vậy mà người ta thường nói: Ăn trông nồi , ngồi trông hướng. Không những thận trọng để ý nồi cơm mà còn phải chú ý đến hướng khi ngồi vào ăn. Đó là câu châm ngôn mà cha mẹ người Việt thường nói với các con khi lúc còn nhỏ. Phải biết xử sự cho đúng với hai chữ trung dung khi được mời ăn. Không được ăn mau quá vì sẻ bị xem như vô lễ mà cũng không dược ăn chặm quá vỉ để người khác phải chờ đợi. Cũng không thể ăn hết các thức ăn hay cơm trong nồi vì thể hiện quá đỗi sự tham ăn. Ngược lại ăn ít quá thì sẻ bị xem như là người thiếu lịch sự nhất là có thể làm phật ý chủ nhà. Cái thái độ thận trọng nầy thường được nhắc nhở qua câu tục ngữ nầy: Ăn hết bị đòn, ăn còn mất vợ. Chính vì vậy người dân Việt phải cố kiên trì tìm kiếm cho mình với sự khéo léo cái cân bằng nầy của lý thuyết Âm Dương trong bữa cơm. Tính cách đa dạng trong các thức ăn mà người Việt biến chế, cũng thể hiên rỏ ràng sự dồi dào phong phú của các nguyên liệu. Trong bữa cơm, thường có rất nhiều thức ăn, màu sắc và hương vị chung quanh bát cơm ý là chưa kể đến sự biểu lộ của ngũ giác quan mà đuợc cảm nhận như sau:
Khứu giác : từ các mùi thơm ngào ngạt của các thức ăn.
Thị giác: tìm thấy qua các màu sắc của các nguyên liệu trong việc chế biến thức ăn.
Vị giác: cảm nhận được các vị truyền thống: mặn, ngọt, chua, cay và đắng trong các thức ăn.
Thính giác: thu nhận được tiếng động khi uống trà hay ăn canh.
Xúc giác: cảm giác được khi dùng các đôi đũa.
Với vài món ăn như gà nướng, gà luộc, gỏi cuốn , việc dùng tay rất được thích hợp. Phần đông người Tây Phương thường quen nghỉ rằng văn hóa dùng đũa thuộc về người Hoa. Tuy nhiên nó là sản phẩm của cái nôi văn hóa trồng lúa được tọa lạc ở Đông Nam Á. Chính nhà sữ gia Trung Hoa , ông Đàm Gia Kiện công nhận trong quyển sách tựa đề : Lịch sữ văn hóa Trung Hoa (1993, trang 769).
Nhớ lại trước thời kỳ Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Hoa, người Hoa vẫn còn ăn bốc thức ăn với tay. Đây là một truyền thống thường thấy ở các dân tộc sống trồng kê, mạch và ăn bánh bao thịt. Họ chỉ biết dùng đũa khi họ mở mang bờ cõi trong cuộc nam tiến. Sự khẳng định nầy nó được xác nhận lại qua các cuộc khám phá gần đây.
Các đôi đũa nầy chỉ làm ra được từ những vùng có nhiều tre. Chỉ có vùng phía nam Trung Quốc và Đông Nam Á. Đũa là công cụ thô sơ được chế biến theo hình giống mỏ chim để có thế bắt lấy dễ dàng hột gạo hay cá và tránh việc bẩn tay với các món ăn có nước (súp, cháo, nước mắm vân vân …). Người ta tìm thấy ở nơi người dân Việt một triết lý giản dị và hóm hỉnh trong việc dùng đôi đũa. Đôi đũa thường được xem như cặp vợ chồng :
Vợ chồng như đôi đũa có đôi
Bây giờ chồng thấp vợ cao như đôi đũa lệch so sao cho bằng.
Dưới thời nhà Lê, việc bẻ gãy đôi đũa đồng nghĩa với hai chữ ly dị. Thà có một bà vợ ngây ngô hơn là có một cặp đũa cong vòng. Chính vì vậy ta thường nghe qua tục ngữ nầy như sau : Vợ dại không hại bằng đũa vênh.
Ngoài tính cách nhanh nhẹn và linh hoạt trong việc dùng đũa, người ta không thể quên tính cách tập thể mà thuờng gán cho đũa. Thông thuờng người ta ám chỉ bó đũa để nhắc đến sự đoàn kết. Tục ngữ : Vơ đũa cả nắm phản ánh cái ý niệm nầy khi người ta muốn chỉ trích người nào hay gia đình của họ từ một cuộc tranh cãi hay thảo luận nào.
Trong cách thức ăn uống, người dân Việt vẫn coi trọng sự thăng bằng của lý thuyết Âm Dương. Một bữa cơm ngon phải thích hợp với các tiêu chuẩn mà thường phụ thuộc lẫn nhau:
Nó phải phù hợp với khí hậu. Nó không thể nói là ngon dù có những món ăn thú vị.
Nó phải ở nơi nào và có một bầu không khí thỏa mái nếu không nó cũng không ngon.
Nó phải chia sẻ với các người bạn thân thiết nếu không chữ ngon cũng không thể gán cho nó.
Từ các tiêu chuẫn được nêu ở trên đây, một bữa cơm ngon không nhất thiết phải có thức ăn nhiều. Đôi khi tìm thấy ít ỏi thức ăn trong bữa cơm ngon. Đó là bữa cơm của người nghèo mà sự kết hợp khéo léo các rau thơm khiến giữ được một vai trò quan trọng trong bữa cơm ngon. Việc tìm kiếm sự thăng bằng thích đáng trong lý thuyết âm dương thường được được nêu lên biểu lộ hiển nhiên trong các món ăn, cơ thể con người và giữa người và môi trường. Trong nghệ thuật ẩm thực, 3 điểm quan trọng sau đây được nêu lên:
1°) Sự thăng bằng Âm Dương trong các món ăn.
Dựa trên cách phận loại mà người Việt thiết lập theo ngũ hành của Âm Dương thì mới nhận thấy được người Việt rất chú ý đến chuyện phân biệt các món ăn: hàn (Nước), nhiệt (Hỏa), ôn (Mộc), lương (kim) và bình (Thổ). Họ lưu ý đến chuyện bù đấp tương tác và kết hợp của các nguyên liệu và gia vị trong việc chế biến các thức ăn. Có một bản liệt kê rau cỏ và gia vị được ghi nhận lại nhờ các công thức nấu ăn của người Việt. Được dùng để trị các chứng bệnh phong hàn (ho, cúm vân vân ..), gừng (thuộc về Dương) thường thấy được xử dụng nhiều ở trong các món ăn có xu hướng mang tính chất hàn (lạnh): bí đao, cải bắp, rau cải hay cá. Ớt (thuộc về Dương) có hương vị cay thường được dùng ở các món ăn có xu hướng mang tính chất lạnh hay ôn (hải sản, cá hấp vân vân…). Nguời ta có thói quen ăn trứng gà hay vịt lộn (thuộc về Âm) nên thường ăn với rau răm (thuộc về Dương). Cũng như dưa hấu (thuộc về Âm) thường ăn lúc nào cũng có muối (thuộc về Dương). Nước chắm đặc biệt của người dân Việt vẫn là nước mắm. Trong cách pha nước mắm, thường thấy có 5 hương vị được xếp theo ngũ hành của Âm Dương: mặn với nước mắm, đắng với vỏ chanh, chua với nước chanh hay giấm, cay với ớt ghiền nát hay thái nhỏ và ngọt với đường bột. Năm mùi vị (mặn, đắng, chua, cay, ngọt) nầy phối hợp và được tìm thấy trong nước mắm tương ứng hoàn toàn với 5 hành chỉ định trong lý thuyết Âm Dương (Thủy, Hỏa, Mộc, Kim, Thổ).
2°) Sự thăng bằng Âm Dương trong cơ thể con người.
Các thức ăn người Việt dùng thường được xem như là một vị thuốc hữu hiệu với chủ đích để bổ khuyết loạn năng gây ra bỡi sự thiếu thăng bằng Âm Dương trong cơ thể con người. Đối với người Việt, kịch bản mà thường thấy ở trong tạo hóa hay tái diễn lại trong cơ thể của họ. Khi một bộ phận có « âm » nhiều quá thì con người sẻ cảm nhận có sự suy giảm chuyển hóa sinh lý ngay (cảm giác lạnh, nhỉp tim chậm lại, tiêu hóa khó khăn vân vân…). Còn ngược lại nếu có « dương » nhiều quá thì sẻ có sự tăng nhanh chuyển hóa sinh lý (cảm giác nhiệt nhiều, nhịp tim đập mau, sự tăng động thất thường thể xác hay trí tuệ vân vân…). Bỡi vậy cần có lại sự thăng bằng Âm Dương để duy trì cuộc sống và đảm bảo sức khỏe. Để khôi phục lại sự thăng bằng nầy, một người bệnh có nhiều « âm » quá phải cần dùng các thức ăn có tính chất dương. Ngược lại với một người bệnh có « dương » nhiều thì phải chửa bệnh với các thức ăn mang nhiều tính chất « âm ». Đối với người Việt , ăn tức là tự chữa bệnh. Nguời bị chứng táo bón ( bệnh thuộc về dương) được khỏi bệnh với các thức ăn có tính chất âm (chè đậu, chè đậu xanh vân vân …). Nguợc lại bị tiêu chảy hay đau bụng (bệnh thuộc về âm) thì chỉ trị có hữu hiệu với các thức ăn có nhiều gia vị (gừng, riềng vân vân mang tính chất dương). Người bị cảm lạnh chỉ tìm được giải pháp qua một tô cháo có nhiều khoanh gừng.
3°) Sự thăng bằng Âm Dương với môi trường.
Người dân Việt hay thường nói : Ăn ở theo mùa. Câu tục ngữ nầy phản ánh thái độ của người dân Việt lúc nào cũng muốn có sự hài hòa với thiên nhiên và môi trường trong các thức ăn. Mùa hè nóng nực thì có rất nhiều rau cỏ, hải sản và cá. Người Việt thường thích cá và rau cỏ. Họ quen nấu nước để luộc rau, làm dưa hay làm gỏi. Các món ăn có nước cũng được ưa chuộng nhất là phở, món ăn truyền thống của người dân Việt. Các vị đắng và chua cũng không thể thiếu được trong thức ăn của người Việt. Đó là món canh chua thường được nấu với cá hay tôm, me (hay dứa) và cà chua. Nguợc lại với mùa đông, để chống lạnh, người Việt thích ăn thịt và các món ăn thường có mỡ (thuộc về Dương). Việc sử dụng các dầu thực vật hay động vật và nhiều thứ gia vị như gừng, ớt, tỏi, tiêu vân vân … cũng không ít. Rim thịt với nước mắm, xào hay rán là những phương pháp nấu chín thường thông dụng và đáp ứng với sự thay đổi thời tiết. Việtnam là một nước nhiệt đới (thuộc về Dương) nên có rất nhiều món ăn mang tính chất «lạnh ». (thuộc về Âm). Đây là sự nhận xét mà ông tổ của ngành y học cổ truyền Việtnam, Hải Thương Lãn Ông (Lê Hữu Trác) có dịp ghi lại trong quyển sách mang tên là Nữ Công Thắng Lãm. Trên 120 thực phẩm liệt kê, ông đã chứng minh có một trăm thực phẩm có tính chất Âm. Sự nhận xét nầy làm sáng tỏ sự ưa thích hiển nhiên của người Việt với các món ăn có tính chất Âm trong cấu trúc ăn uống truyền thống và sự quan tâm của họ trong việc tìm kiếm thăng bằng với môi trường và thiên nhiên.
Ở Tây Phương, số người thích ăn các món ăn việt càng ngày càng nhiều. Ngược lại các món ăn ngoại quốc mà nước sốt giữ một vai trò quan trọng, các món ăn việt chỉ dùng rất nhiều các rau cỏ và gia vị mà còn được xem là các món ăn nhẹ nhàng và dễ tiêu. It mỡ so với các món ăn của người Trung Hoa nhưng nhờ có nét độc đáo và tinh tế nên cũng có được đến 500 món ăn mà mọi người biết nhiều nhất là món chã giò.
Chính trong các món ăn việt nầy người ta tìm thấy không những sự hài hoà của các hương vị và các biến đổi tinh tế chung quanh bát cơm mà còn có sự hòa hợp sâu sắc và mật thiết với thiên nhiên và môi trường.
Âm Dương không mất đi sinh lực cũng như
người dân Việt tâm hồn và tính khí.
Le paysage du Vietnam est vraiment magnifique et exceptionnel. L’eau est omniprésente partout et en osmose avec la terre. C’est pour cela que les deux mots Terre-Eau sont employés pour désigner cette contrée. Pour un passionné de la photographie, c’est l’endroit idéal où on peut faire de beaux clichés pour immortaliser son voyage. Du nord jusqu’au sud, le paysage est tellement contrasté qu’l est impossible de rester indifférent devant l’étonnante beauté de la nature.
Dans le nord, on est émerveillé par les pitons ahurissants et majestueux émergeant des eaux limpides et les îlots de formes diverses dans les baies d’Along et Hoa Lư et par les rizières en étages pratiquées par les minorités ethniques au cœur des montagnes (Sapa, Mộc Châu, Hà Giang, Cao Bẳng). Au centre, dans les zones montagneuses et les basses plaines côtières, outre les grottes stalactites de Phong Nha-Kẻ Bàng et Sơn Động et les patrimoines mondiaux de l’Unesco (Huế, Mỹ Sơn, Hội An), il y a de belles plages d’un bleu azur ( Mỹ Khê, Hội An, Nha Trang, ) et des parcs nationaux de Yok Don et Nam Cát Tiên. Dans le sud, la beauté de la nature n’est pas moindre, en particulier dans le delta du Mékong. C’est ici que grâce à la main de l’homme, des panoramas se révèlent magnifiques: des vastes champs de rizières à perte de vue, des vergers luxuriants (Bến Tre, Mỹ Tho, Cái Bè) et des beaux villages traditionnels tout le long des arroyos (cours d’eau) sans oublier les mangroves de la péninsule de Cà Mau et de Châu Đốc
Phong cảnh hữu tình của đất nước
Phong cảnh ở Việtnam thực sự nó quá tráng lệ và phi phàm. Nước ở đâu cũng có và được thấm nhuần với đất từ thưở nào nên hai chữ Đất Nước mà người Việt thường dùng để chỉ định Quê Hương. Đối với một người đam mê chụp ảnh, đây là nơi lý tưởng mà có thể tạo ra những tấm ảnh tuyệt vời để lưu niệm cuộc hành trình của mình. Từ Bắc đến Nam, phong cảnh nó tương phản đến đổi mà không ai có thể dửng dưng được trước nét đẹp tuyệt vời, một tác phẩm nghệ thuật tạo hình thiên nhiên của tạo hóa. Ờ miền Bắc, thì có những chỏm núi vôi uy nghi làm ta sửng sốt nhô lên khỏi mặt nước và các đảo đá hình thù đa dạng ở vịnh Hà Long và Hoa Lư, những cánh đồng lúa bậc thang của các dân tộc thiểu số ở giữa núi rừng (Sapa, Mộc Châu, Hà Giang, Cao Bẳng). Ở miền Trung, ngoài các hang động thạch nhũ của Phong Nha-Kẻ Bàng và Sơn Động và những di tích thế giới Unesco (Huế, Mỹ Sơn, Hội An), thì ở những vùng miền núi và những nơi đất thấp ven theo bờ biển, có những bãi biển với màu xanh biếc ( Mỹ Khê, Lang Cô, Hội An, Nha Trang ) và các vuờn quốc gia Yok Don và Nam Cát Tiên. Ở miền Nam, nét đẹp cũng không kém nhất là ở đồng bằng sông Cửu Long. Chính ở đây nhờ bàn tay của con người mà quang cảnh vô cùng ngoạn mục: những cánh đồng lúa ngút tầm mắt, những vuờn cây ăn quả sum sê (Bến Tre, Mỹ Tho, Cái Bè vân vân ) và những ngôi làng truyền thống dọc theo các con kênh mà cũng không nên quên nhắc đến các rừng đước của Châu Đốc và Cà Mau.
Il m’est difficile d’encadrer ces photos car le nombre d’admirateurs est trop élevé mais il est indispensable pour ceux qui veulent avoir un regard sur l’évolution de son édification. Partant d’une église romane jusqu’à devenir une église gothique, il y a un long chemin à parcourir prenant plus de deux siècles, de 1160 jusqu’au milieu du 14ème siècle. Beaucoup de modifications et d’ajouts étant ajoutés, elle devient ainsi un chef-d’œuvre de Paris que personne ne peut oublier lors de son passage à Paris. Le nombre de visiteurs s’élève à 13 millions par an ou plus 30.000 touristes par jour. Elle est toujours la première sur la liste des sites touristiques à Paris devant la tour Eiffel et le musée du Louvre. Cette église est l’une des premières églises construites avec le style gothique. Celui-ci est basé essentiellement sur la technique de la voûte sur croisée d’ogive (ses arcs brisés se croisent en diagonales et s’appuient non pas sur deux piliers mais sur quatre piliers). Cette technique apporte non seulement la lumière grâce à un nombre élevé de fenêtres (vitraux) mais aussi l’élévation et la finesse extraordinaire. Pourquoi gothique ? Ce mot est employé par les Romains pour faire allusion à des Goths, des peuplades barbares situées dans le Nord de l’Europe (les Français d’autrefois).
Évolution dans l’édification de l’église Notre Dame de Paris
Rất khó chụp ngay ngắn các tấm ảnh nầy vì số người xem quá nhiều nhưng rất cần thiết để ai muốn có cái nhìn về sự biến chuyển xây dựng nhà thờ Đức Bà ở Paris. Từ một nhà thờ nhỏ bé với phong cách xưa (romane) mà đến phong cách gothique thì có một đoạn đường khá dải hơn hai thế kỷ từ 1160 đến giữa thế kỷ 14, có nhiều sửa chữa và bổ túc khiến nhà thờ nầy trở thành một kiệc tác của Paris mà không ai có thể quên khi đến tham quan Paris. Số lượng người đi xem là 13 triệu người mỗi năm có nghĩa là hơn 30.000 du khách mỗi ngày. Nó luôn luôn đứng đầu trong danh sách các nơi tham quan ở Paris, trước tháp Eiffel và điện Louvre. Nhà thờ nầy là một trong những nhà thờ xây dựng đầu tiên với phong cách gothique. Phong cách nầy dựa trên các vòm mà có ở các nơi bắt tréo hình nhọn và gân cung. Nhờ vậy trọng lượng của vòm nó không dựa trên hai trụ mà 4 trụ. Phong cách nầy đem lại không những sự sáng sủa nhờ có nhiều cửa sổ mà còn cao vút tạo ra sự tao nhã lạ thường. Tại sao gọi gothique ? Thuật ngữ gothique dùng bởi người La Mã để ám chỉ dân Goth, dân mọi rợ đến từ phiá Bắc (người Pháp thưở xưa).
Version française
Malgré cela, une percée significative dans le déchiffrement de l’écriture maya eut lieu dans les années 1950 grâce aux travaux du linguiste russe Yuri Knorosov. Ce dernier parvint à prouver que l’écriture utilisée par les Mayas pour la transcription de leur langue, était de type logo-syllabique (de 900 à 1200 signes) comparable à l’égyptien classique (734 signes). Puis en 1978, l’épigraphiste américain de l’université Stanford, J. Justeson introduisit dans sa thèse consacrée à l’écriture maya, l’idée de compléments phonétiques. Même une grammaire se constitua récemment dans les années 1980-1990 avec les travaux de L. Schele (1982), B. Macleod (1983) et V. Bricker (1986). Cela facilite la meilleure compréhension de la tradition écrite par des Mayas.
Aujourd’hui, on peut dire que l’écriture maya est de type logo-phonétique. Grâce à cette avancée dans le décryptage et dans les fouilles archéologiques, on est obligé de modifier la vision qu’on a eue à l’égard des Mayas en saisissant tout ce qu’ils avaient laissé dans le corpus hiéroglyphique composé actuellement de plus de dix mille textes.
Cho đến năm 1950, nhờ nhà ngôn ngữ nga Yuri Knorosov mà hệ thống chữ viết Maya được giãi mã. Ông nầy đã chứng minh lối viết của người Maya trong việc phiên âm là loại logo âm tiết (từ 900 đến 1200 dấu) so với lối viết của người Ai Cập (734 dấu). Rồi đến 1978, nhà nghiên cứu văn khắc người Mỹ, ông J. Juteson của đại học Stanford đưa vào trong luận án dành về văn tự của người Maya, một ý niệm về việc bổ sung ngữ âm. Có luôn cả văn phạm của người Maya được cung cấp gần đây trong những năm 1980-1990 với các công việc của L. Schele (1982), B. Macleod (1983) và V. Bricker (1986). Nhờ đó mà sự hiểu biết về lối viết của người Maya đuợc thông suốt từ đây. Ngày nay, có thể khẳng định là chữ viết của người Maya là loại logo âm tiết. Nhờ viêc tiến triển trong việc giãi mã và các cuộc khai quật mà cái nhìn về người Maya cũng được thay đổi nhất là với những gì họ để lại trong kho tàng tượng hình gồm có hiện nay hơn mười ngàn văn bản.
Qui sont ces mayas?
Selon certains archéologues, les Mayas ont leur origine asiatique avec leurs traits. On pourrait penser à l’arrivée, sur le territoire vierge d’Amérique, de leurs ancêtres, des chasseurs venus d’Asie, à la poursuite du gibier en franchissant le détroit de Behring au cours de la dernière période glaciaire. Cette théorie reste séduisante et convaincante dans la mesure où on trouve chez les Mayas des techniques rencontrées en Asie: céramique, filage et tissage ainsi que certains concepts d’ordre religieux (chamanisme) et cosmique comme les associations de couleurs et d’animaux célestes aux quatre points cardinaux. (Ngũ hành). Grâce à la découverte des monuments de la ville de Copán (Honduras) envahis par la végétation dans les vapeurs de la jungle tropicale par l’explorateur américain John Lloyd Stephens et son compagnon illustrateur Frederick Catherwood en 1840, on recommence à s’intéresser à leur civilisation, leur mode de vie, leurs connaissances scientifiques (astronomie, mathématiques, architecture, agriculture etc…) et surtout leur écriture glyphique. Celle-ci est un système d’écriture complexe et incompréhensible qui n’est pas conçu pour les transactions commerciales comme les autres écritures anciennes. Elle n’est pas destinée à la basse couche de la société maya mais elle est un moyen pour les nobles et les scribes de s’adresser aux dieux et de légitimer le pouvoir de leurs souverains considérés à l’égal des dieux. Cela décourage un grand nombre de savants et de chercheurs qui qualifiaient avec résignation dans le passé cette écriture maya de « problème insoluble ». Leur déchiffrement devient de plus en plus ardu car lors de l’arrivée des conquistadors espagnols sur le territoire des Mayas, la plupart de leurs manuscrits (ou codex) furent brûlés sur un bûcher par l’évêque Diego de Landa à Mani (Yucatan).
Ce dernier trouva dans ces codex des formules de rituel avec une écriture glyphique incompréhensible, une entrave à sa mission de christianisation et un caractère de superstition et de mystification du démon. On estime qu’il fit détruire 70 tonnes de témoignages écrits par les Mayas ainsi que 5000 idoles. Pourtant il fut l’un des meilleurs chroniqueurs de la civilisation maya. Beaucoup de gens eurent du mal à croire, à cette époque, que ces Indiens misérables vivant à côté des ruines mystérieuses de Copán découvertes par John Lloyd Stephens et Frederick Catherwood, étaient les descendants des bâtisseurs de cette civilisation. Pourtant ils furent, à l’époque précolombienne, le seul peuple d’Amérique centrale à avoir poussé aussi loin l’exploration d’un système complexe d’écriture dans le but de donner cohésion et unité à leur culture autant diverse que variée, d’une région à une autre, au niveau de la composition ethnique et matérielle. Malgré un grand nombre élevé de dialectes (une trentaine en tout), on a retrouvé les mêmes hiéroglyphes, la même écriture en divers points de l’Amérique centrale soit sur les basses terres de tout le Yucatan soit dans les hautes terres du Guatemala ou dans le territoire traversé par les rivières Usumacinta et Sarstoon. Analogues aux Egyptiens avec le papyrus et aux Chinois avec la fibre de mûrier, les Mayas ont réussi à fabriquer le papier avec les fibres d’une espèce de figuier. Cela leur permit d’enregistrer leurs rites religieux, leurs observations scientifiques et leurs annales dans des codex présentés sous la forme des grandes feuilles de papier plissées verticalement en accordéon. À cause de l’autodafé de livres mayas organisé par Diego de Landa, il ne reste aujourd’hui que 4 codex mayas dont les trois premiers sont: le Codex de Dresde (Codex Dresdensis), le Codex Tro Cortesianus (ou Manuscrit de Madrid), le Codex Peresianus (ou Manuscrit de Paris) dans les bibliothèques de Dresde, de Madrid et de Paris et le quatrième connu comme le Codex Grolier découvert en 1971 par Michael Coe, un chercheur américain de l’université Yale.(Suite: Partie 2)
Theo các nhà khảo cổ học, người Maya có nguồn gốc đến từ Châu Á nếu dựa trên nét mặt. Có thể nghĩ rằng trên mảnh đất hoang sơ của Châu Mỹ, ông cha họ đến khi còn là những người đi săn bắn đến từ Châu Á . Vi đeo đuổi các thú rừng nên họ vượt qua eo biển Behring trong thời kỳ cuối băng hà. Giả thuyết nầy có vẽ thuyết phục và hấp dẫn vì chúng ta nhận thấy ở những người Maya có những kỹ thuật thường được trông thấy ở Châu Á : gốm, việc xe sợi và dệt vải, những khái niệm mang tính chất tôn giáo (saman giáo) và vũ trụ cũng như sự kết hợp các màu và động vật thiên ở bốn phương (Ngũ hành). Nhờ nhà thám hiểm người Mỹ, ông John Lloyd Stephens cùng bạn đồng hành họa sỹ Frederick Catherwood khám phá vào năm 1840, các công trình của thành phố Copán (Honduras) bị bao phủ bởi cây cối và chìm đắm trong sương mù của rừng nhiệt đới mà văn minh của người Maya được quan tâm lại nhất là lối sống của họ, những kiến thức khoa học ( thiên văn, toán học, kiến trúc, canh nông và nhất là chữ viết của họ. Lối viết nầy rất phức tạp không dùng trong việc buôn bán cũng như các văn tự cổ khác. Nó không dành cho giới hạ tầng cũa xã hội mà nó là một phương tiện cho giới qúi tộc và các biện lại để tiếp cận với thần thánh và hợp pháp hóa quyện lực của vua chúa được xem như ngang hàng với các thần thánh. Chính vì vậy biết bao nhiêu nhà khảo cứu xem vặn tự của họ là một vấn đề nan giải nhất là với sự xâm nhập của đoàn viễn chinh Tây Ban Nha trên lãnh thổ của người Maya thì bao nhiêu sách vỡ (hay codex) ở Mani (Yucatan) đều bị giám mục Diego de Landa đốt cả. Qua những công thức nghi lễ được tìm thấy trong các codex với lối viết theo những họa tiết không thể hiểu nổi, ông cho rằng đây là một trở ngại trong việc truyền bá đạo công giáo và nó có tính chất dị đoan mê tín. Có ít nhất 70 tấn tang chứng văn tự của người Maya bị tiêu hủy cùng 5000 thần tượng.
Tuy nhiên ông Diego de Landa là một trong những nguời thời luận xuất sắc về văn hóa Maya. Rất nhiều người không nghỉ rằng ở thời đó có những bộ tộc nghèo đói sống ở vùng đất hoang tàn Copán mà được John Lloyd Stephens và Frederick Catherwood khám phá là con cháu của những người xây dựng một nền văn minh Maya cổ. Tuy nhiên ở thời kỳ tiền Colombo, họ là một dân tộc duy nhất ở Trung Mỹ đã khảo sát tĩ mĩ một hệ thống chữ viết phức tạp để mang lại sự liên kết chặt chẽ và thống nhất cho nền văn hóa của họ nhất là nó rất phong phú và khác nhau từ vùng nầy qua vùng kia trên phương diện sắc tộc và vật chất. Mặc dầu có 30 thổ ngữ, người ta vẫn tìm thấy một loại chữ viết tượng hình như nhau ở khắp nơi vùng Trung Mỹ dù nơi đó là đồng bằng Yucatan hay là vùng cao nguyên của Guatemala hoặc là vùng đất có các con sông Usumacinta và Sarstoon. Cũng như người Ai Cập với giấy cói và nguời Trung Hoa với sợi dâu, người Maya họ tìm ra trong việc chế tạo giấy với sợi của cây vả ( hay cây sung). Nhờ vậy họ ghi chép lại tất cả lễ nghi tôn giáo, các cuộc quan sát khoa học cùng các biên sử trong các codex dưới dạng các tấm giấy lớn được gấp dựng đứng như đàn phong cầm. Vì sự thiêu hủy sách vở do ông Diego de Landa đề xướng, chỉ còn hiện nay 4 codex của người Maya: codex de Dresde, codex Tro Cortesianus (hay là bản thảo Madrid) và codex Peresianus (hay là bản thảo Paris) thì thuộc về các thư viện Dresde, Madrid và Paris còn codex thứ tư được gọi là codex Grolier khám phá vào năm 1971 bởi Michael Coe, một nhà nghiên cứu Mỹ của đại học Yale. (Tiếp theo)