Lọng tán
Version française
Version anglaise
Việc sử dụng lọng tán nó có từ lâu dưới chế độ quân chủ nhưng về sau nó bị giới hạn nên chỉ còn thấy ở những nơi thờ tự như đình, miếu, đền, nhà thờ hay là những ngày lễ hội mà thôi. Lọng hay thường làm bằng vải gấm, có nhiều màu và kích thước lớn nhỏ. Người công giáo Việt còn giử ngày nay tục lệ cổ xưa nên chỉ dùng lọng màu vàng để hầu Đức Chúa Trời. Mới đây, mình có dịp đi tham quan điện Kiến Trung ở Tử Cấm Thành (Huế), mình được thấy và ngẩn ngơ trước cái đẹp lộng lẫy của cái lọng tán được phô bày trong một phòng của điện khiến làm mình nhớ lại hình ảnh ngày lễ đăng quan của vua Duy Tân lúc ngài được 7 tuổi với các cận vệ và các lọng tán. Như vậy dưới thời nhà Nguyễn, việc dùng đồ lỗ bộ nó có qui định rất rỏ ràng khi vua quan đi công cán: bao nhiêu lọng tán với các hình thù khác nhau được thấy ở trên đỉnh lọng (rồng, phượng, hồ lô vân vân…) và các màu sắc để thể hiện được cấp bậc (vua, hoàng tử, hoàng hậu, quan lại vân vân ..). Ở trong dân gian thường ám chỉ lọng qua câu ca dao như sau:
Một cột mà chín, mười kèo,
Chỉ xanh, chỉ đỏ xỏ lèo bốn bên.
Nói đến lọng thì không thể nào không nhắc đến giai thoại đối đáp của Trạng nguyên Nguyễn Giản Thanh (1482-1552) lúc còn nhỏ với một vị quan. Có một hôm ông này đi ngang qua làng của cậu nhỏ và khi nhìn thấy cậu này đang mặc cái áo đỏ, trên tay lại có một cái tàu cau nên mới thốt ra vế đối như sau: “Hoài áo đỏ quét phân trâu”. Cậu nhỏ nầy liền đối lại một cách nhanh lẹ: Thừa lọng xanh che dái ngựa”. Vị quan nầy đang lúc đó được che bằng hai lọng màu xanh.
Version française
L‘utilisation des parasols a longtemps existé sous la monarchie. Mais on a commencé à y recourir de moins en moins souvent. Leur présence est visible désormais dans les lieux de culte tels que les maisons communales, les sanctuaires, les temples, les églises ou dans les fêtes importantes.
Les parasols sont souvent fabriqués en tissu de brocart avec de nombreuses couleurs et de tailles différentes. Les Catholiques vietnamiens sont habitués à garder jusqu’à aujourd’hui la tradition d’employer le parasol de couleur jaune destiné à servir le Christ. Récemment, j’ai eu l’occasion de visiter le palais Kiến Trung dans la Cité interdite de Huế. J’ai été frappé de stupeur par la beauté magnifique d’un parasol exposé dans l’une de ses pièces. Cela m’a rappelé immédiatement la cérémonie d’intronisation de l’empereurDuy Tân accompagné de ses fidèles serviteurs et de ses parasols quand il était âgé de 7 ans.
Sous la dynastie des Nguyễn, l’utilisation des objets de culte devait être conforme ainsi aux règlements très stricts lors du déplacement du roi ou celui de ses mandarins: le nombre précis de parasols avec des représentations diverses trouvées à leur sommet (dragon, phénix, gourde etc.) et des couleurs spécifiques, ce qui reflète bien la fonction de la personne accompagnée (roi, prince héritier, reine, mandarin etc.). Pour faire allusion au parasol, on est habitué à évoquer la chanson populaire suivante:
Một cột mà chín, mười kèo,
Chỉ xanh, chỉ đỏ xỏ lèo bốn bên.
Un mât est entouré de 9 ou 10 tiges,
Les fils verts et rouges sont enfilés des quatre côtés.
En parlant des parasols, il est impossible de ne pas évoquer l’anecdote amusante du premier lauréat au concours suprême de nom Nguyễn Giản Thanh (1482-1552) lorsqu’il était encore un jeune adolescent avec un mandarin. Un jour, lors du passage dans son village, ce dernier vit ce jeune homme porter une chemise rouge et maintenir dans sa main un balai rustique. Il ne tarda pas à dire: Étant toujours habillé en chemise rouge, tu balaies la bouse de buffle. Ce jeune homme répliqua avec une facilité effarante: Étant doté de parasols verts en nombre, tu réussis à couvrir l’acajou. Ce mandarin était entrain d’être protégé par les deux parasols de couleur verte.
Sunshades were used for a long time under the monarchy. But their use has become less and less frequent. Their presence is now visible in places of worship such as communal houses, shrines, temples, churches or at important festivals.
Umbrellas are often made of brocade fabric in a variety of colors and sizes. Vietnamese Catholics are accustomed to keeping to this day the tradition of using the yellow parasol to serve Christ. Recently, I had the opportunity to visit the Kiến Trung Palace in the Forbidden City of Huế. I was struck dumb by the magnificent beauty of a parasol on display in one of its rooms. It immediately reminded me of the enthronement ceremony of Emperor Duy Tân accompanied by his faithful servants and parasols when he was 7 years old.
Under the Nguyễn dynasty, the use of cult objects had to comply with very strict regulations when the king or his mandarins were traveling: the precise number of parasols with various representations found at their top (dragon, phoenix, gourd etc.) and specific colors, reflecting the function of the person accompanied (king, crown prince, queen, mandarin etc.). To allude to the parasol, we’re used to evoking the following popular song:
Một cột mà chín, mười kèo,
Chỉ xanh, chỉ đỏ xỏ lèo bốn bên.
A mast is surrounded by 9 or 10 rods,
Green and red wires are threaded on all four sides.
Speaking of parasols, it’s impossible not to mention the amusing anecdote of the first winner of the supreme name contest Nguyễn Giản Thanh (1482-1552) when he was still a young teenager with a mandarin. One day, while passing through his village, the latter saw this young man wearing a red shirt and holding a rustic broom in his hand. He soon said: “Since you’re always dressed in a red shirt, you’re sweeping up buffalo dung. The young man replied with frightening ease: As you have plenty of green umbrellas, you can cover mahogany. This mandarin was being protected by the two green parasols.
