Nghề ông đồ
Trong dịp lễ Tết, người Việt thường có thói quen thích treo các câu đối trước lối vào nhà hay để đặt trước bàn thờ tổ tiên. Họ thường nhờ đến ông đồ và bày tỏ những khát vọng riêng tư của mình để rồi ông nầy viết ra thành thơ hay câu đối. Chỉ có lúc Tết đến, ông đồ mới có thể bán được chữ nuôi thân mình và mới cảm nhận còn được trọng dụng trong một xã hội tân tiến ngày nay. Thưở xưa, tuy học vấn rất cao nhưng họ thi cử không có phần may mắn thành công đỗ đạt như Trần Tế Xương để làm quan trong chế độ phong kiến nên buộc lòng phải làm nghề dạy học hay viết chữ thuê. Nghề ông đồ được nhà thơ Vũ Đình Liên miêu tả lại một cách thắm thiết, xót thương qua bài thơ có tựa đề « Ông Đồ » để nói lên số phận éo le của ông đồ từ thời Pháp thuộc. Nay nghề nầy, chỉ còn làm trò giải trí lúc Tết về hay còn trọng dụng trong việc nghiên cứu chữ Hán-Nôm và chỉ gợi lại cho ta những ký ức của một thời đã qua.
ÔNG ĐỒ GIÀ
Vũ Đình Liên
Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Bên phố đông người qua
Bao nhiêu người thuê viết
Tấm tắc ngợi khen tài
Hoa tay thảo những nét
Như phụng múa rồng bay
Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu?
Giấy đỏ buồn không thắm
Mực đọng trong nghiên sầu
Ông đồ vẫn ngồi đó
Qua đường không ai hay
lá vàng rơi trên giấy
Ngoài trời mưa bụi bay
Năm nay hoa đào nở
Không thấy ông đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ ?
Le métier du calligraphe
Durant la fête du Têt, les Vietnamiens sont habitués à accrocher les « sentences parallèles » devant l’entrée de la maison ou à les placer devant l’autel des ancêtres. Ils recourent souvent à un calligraphe pour lui exprimer leurs aspirations personnelles et lui demandent de les concrétiser en un poème ou en sentences parallèles. Ce n’est qu’à l’occasion du Tết (nouvel an vietnamien) que le vieux calligraphe peut vendre ses « mots (ou écrits) » pour subvenir à ses besoins journaliers et se sentir encore valorisé dans la société moderne d’aujourd’hui. Autrefois, malgré son éducation très élevée, le lettré (comme Trần Tế Xương) n’avait pas la chance de réussir au concours mandarinal pour devenir un haut fonctionnaire dans le régime féodal. Il était donc obligé de travailler comme maître d’école ou calligraphe pour son compte. Le métier de calligraphe a été décrit par le poète Vũ Đình Liên avec affection et pitié à travers un poème intitulé « Ông Đồ (ou le vieux calligraphe) » évoquant son destin ironique durant la période coloniale française. Aujourd’hui, ce métier n’est qu’un simple divertissement lors de la fête du Têt ou il est utile encore dans l’étude des caractères sino-vietnamiens et ne fait que rappeler les souvenirs d’une époque révolue.
Le vieux calligraphe
Chaque année, quand la fleur du pêcher éclot
On voit de nouveau le vieux calligraphe
Qui étale son encre de Chine et ses papiers d’un rouge vermillon
Sur le trottoir où tant de gens passent.
Combien de gens le louent pour son travail d’écriture
En claquant leur langue, ils ne cessent pas de le complimenter
Une telle dextérité est dans les traits artistiques de l’écriture
C’est la danse du phénix et le vol du dragon.
Mais d’année en année, peu de gens s’y intéressent
Où sont-ils aujourd’hui ces loueurs d’écriture?
Les papiers rouges tristement inutilisés n’arrivent plus à garder leur éclat
Et l’encre asséché se dépose au fond de la soucoupe à encre en apparence mélancolique.
Le calligraphe est toujours assis là
Mais les passants ne le voient pas
Les feuilles jaunes tombent sur ses papiers
Dans de la bruine virevoltante en plein air.
Cette année, quand la fleur du pêcher refleurit
On ne voit plus le vieux calligraphe
De tous les gens des années passées
Où se trouve leur âme maintenant?