Traditions category – Page 4 sur 28

Les costumes traditionnels des minorités ethniques (Trang phục dân tộc thiểu số)

j050807 art, Art, Culture, Ethnies, Gallery, Traditions, Vietnam septembre 14, 2024septembre 28, 2025

Trang phục dân tộc thiểu số

Nhuộm, dệt và thêu là những công việc chính mà được thấy ở người phụ nữ của các dân tộc thiểu số trong việc may các bộ trang phục truyền thống. Các bộ nầy không chỉ có vô số phong cách khác nhau mà còn có thêm hàng loạt màu rực rỡ.

Để nhuộm vải lanh hoặc vải gai dầu, các dân tộc thiểu số như người Hmong và người Dao Tien thường dùng đến batik. Đây là kỹ thuật « nhuộm bao vải » có nghĩa là một phần vải được bao che trước khi nhuộm để tạo hoa văn. Người Ai Cập đã sử dụng batik để quấn xác ướp của họ có hơn 2.400 năm trước. Kỹ thuật thủ công này đang phổ biến khắp nơi ở Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Nam Dương. Chính ở quốc gia nầy kỹ thuật rất được phát triển ở đảo Java và do đó được biết đến với cái tên « batik » có nguồn gốc từ đảo nầy. Kỹ thuật nầy dựa hoàn toàn trên việc áp dụng sáp trước trên nền.

Người ta vẽ lên vải các họa tiết bằng sáp ong đã được đun nóng chảy. Dụng cụ vẽ nầy là một loại bút đặc biết có ngòi cong bằng đồng hoặc một số khung đập hình tam giác, những ống tre nhỏ.

Tùy thuộc vào độ phức tạp của hình họa, sáp ong có thể được áp dụng nhiều lần trên các màu sắc khác nhau trong các bể nhuộm màu. Sau đó, được nhúng vào nước sôi cho sáp được tan hết. Các họa tiết sáng tạo màu được bao bằng sáp để bảo vệ trước khi nhuộm sẽ xuất hiện trên nền vải chàm sẫm.

Những bộ trang phục sặc sỡ và các trang điểm lộng lẫy của họ đã trở thành cùng theo ngày tháng một sức hút không thể chối từ được đối với các du khách nước ngoài khi có dịp họ đến tham quan Việt Nam và đến các vùng có các dân tộc thiểu số như Hà Giang, Cao bằng, Yên Bái, Điện Biên, Sapa vân vân…. Nó cũng là biểu tượng cho bản sắc của các dân tộc thiểu số trên một đất nước có 54 dân tộc.

Teinture, tissage et broderie sont les tâches principales des femmes des minorités ethniques dans la confection de leurs costumes traditionnels. Ceux-ci déploient non seulement une multitude de styles différents mais aussi une gamme de couleurs chatoyantes. Pour teindre les tissus en lin ou en chanvre, les minorités ethniques telles que les Hmong et les Yao Tien ont recours au batik. Celui-ci est une technique de teinture à la cire, employée pour qu’une partie du tissu soit protégée de la teinture durant l’exécution de motifs. Les Egyptiens se servaient du batik pour envelopper leurs momies il y a plus de 2400 ans. Cette technique artisanale se répand partout en Chine, en Inde, au Japon et en Indonésie. C’est dans ce dernier pays qu’elle est très développée à l’île de Java et elle prend ainsi le nom « batik » d’origine javanaise. Elle est basée sur l’application préalable de la cire sur le support.

On dessine d’abord sur le tissu, des motifs à la cire fondue. Les outils utilisés sont des stylets à réservoir en cuivre courbé, des tampons triangulaires ou de petits tubes en bambou. En fonction de la complexité du dessin, la cire peut être appliquée plusieurs fois sur des couleurs différentes dans des bains de teinture. Puis le dernier bain fixatif est nécessaire dans l’eau bouillante pour faire fondre entièrement la cire. Les motifs protégés de la teinture sont apparus en clair sur fond indigo. On obtient ainsi le tissu décoré.

Leurs costumes bigarrés et leurs parures magnifiques deviennent au fil des années la force d’attraction indéniable qu’ils exercent sur les touristes étrangers lorsqu’ils ont l’occasion de visiter les régions du Vietnam où il y a une forte concentration des minorités ethniques comme Hà Giang, Cao Bằng, Yên Bái, Điện Biên, Sapa etc. C’est aussi le symbole de leur identité dans un pays à 54 ethnies.

English version

Dyeing, weaving, and embroidery are the main tasks of women from ethnic minorities in making their traditional costumes. These not only display a multitude of different styles but also a range of shimmering colors. To dye linen or hemp fabrics, ethnic minorities such as the Hmong and Yao Tien use batik. This is a wax-resist dyeing technique, used to protect parts of the fabric from dye during the creation of patterns. The Egyptians used batik to wrap their mummies over 2400 years ago. This artisanal technique spread throughout China, India, Japan, and Indonesia. It is in the latter country that it is highly developed on the island of Java and thus takes the name « batik, » of Javanese origin. It is based on the prior application of wax on the material.

First, patterns are drawn on the fabric with melted wax. The tools used are copper reservoir styluses with a curved tip, triangular stamps, or small bamboo tubes. Depending on the complexity of the design, the wax can be applied several times on different colors in dye baths. Then the final fixing bath is necessary in boiling water to completely melt the wax. The patterns protected from the dye appear light against an indigo background. This is how the decorated fabric is obtained.

Their colorful costumes and magnificent finery have become over the years the undeniable force of attraction they exert on foreign tourists when they have the opportunity to visit regions of Vietnam where there is a high concentration of ethnic minorities such as Hà Giang, Cao Bằng, Yên Bái, Điện Biên, Sapa etc. It is also the symbol of their identity in a country with 54 ethnic groups.

Con kìm (Makara vietnamien)

j050807 Culture, Lịch sử, Traditions, Văn Hóa septembre 10, 2024novembre 14, 2025

Con kìm

Version française
Version anglaise

Bao năm nay khi viếng thăm các đình chùa, mình hay thường chụp con linh vật thường thấy trên nóc. Cứ ngỡ là con rồng vì đầu nó tựa như đầu rồng, miệng nó rất to hay thường ngậm một cấu kiện của nóc nhưng khi nhìn kỹ lại thì nó có thân rất ngắn, đuôi nó lại là đuôi con cá. Người Trung Hoa thường gọi nó là con Xi. Đây là cách gọi của người Hoa dành cho loại thú huyền thoại Makara trong văn hóa Ấn Độ chuyên sống dưới nưới và vật cưỡi của nữ thần Ganga của sông Hằng. Như vậy kìm là con linh vật ngoại nhập. Nó có cái miệng to nên dễ kìm kẹp chặt một cấu kiện kiến trúc như nóc nhà, đầu đao nên người Việt gọi nó là kìm chăng?

Tại sao thường thấy ở trên mái chùa hay mái đình? Theo sách Thái Bình ngự lãm (*) thì tập tục nầy đã có từ nhà Hán dưới thời Hán Vũ Đế và cũng thời kỳ Phật giáo mới truyền nhập vào Trung Hoa. Sau khi điện Bách Lương bị hỏa hoạn có một quan thần dâng sớ rằng nếu muốn tránh hỏa họan cần nên tạc tượng con xi và đặt nó trên mái điện. Nó là linh thần có thể yểm được hỏa hoạn vì mỗi lần nó xuất hiện, nó đạp sóng thì có mưa rơi. Từ đó nó biểu tượng cho việc trừ hỏa hoạn.

Tập tục nầy được phổ biến không những trong văn hóa cung đình nhà Hán mà còn ở trong tín ngưỡng dân gian. Nước ta cũng bị thôn tính ở thời điểm đó bởi nhà Hán nên cũng không ngoại lệ trong việc thờ con kìm nóc. Kìm trở nên một linh vật được trang trí ở nóc hay đầu đao mà các nghệ nhân Việt đã làm cho nó có được ngày nay một đặc tính riêng biệt của văn hóa Việt từ bao nhiêu thế kỷ. Nó trở thành từ lâu một linh vật thuần Việt. Ai cũng quên đi cái tên Ấn Độ của nó và gốc gác của nó từ Phật giáo.

Version française

Depuis tant d’années, lorsque j’ai l’occasion de visiter les temples ou les pagodes, je suis habitué à prendre les photos sur l’animal sacré figurant visiblement sur leur toiture. Je pense toujours que j’ai affaire à un dragon car sa tête ressemble à celle d’un dragon, sa bouche étant béante et avalant toujours un élément du toit. Mais en l’examinant de près, on découvre son corps très court et sa queue ressemblant à celle d’un poisson. Les Chinois ont l’habitude de le désigner sous le nom Xi. C’est leur façon d’appeler cette créature légendaire Makara. Celle-ci est habituée à vivre sous l’eau et le véhicule préféré de la déesse du fleuve Gange, Ganga. Il s’agit donc d’un être aquatique venant de l’étranger. Sa bouche est tellement grande qu’elle peut avaler un élément architectural de la toiture. Est-elle pour cette raison que les Vietnamiens lui donnent le nom « Kìm ( ou pince en français) ?

Pourquoi la trouve-t-on souvent sur les toits des temples ou des maisons communales ? Selon l’encyclopédie Taiping leibian (*), c’est une tradition datant de l’époque des Han sous le règne de l’empereur Han Wudi et à la période où le bouddhisme commença à s’implanter en Chine. Suite à l’incendie du palais Bách Lương et à la suggestion d’un mandarin auprès de l’empereur, la Cour impériale décida de sculpter la statue de cette créature aquatique et de l’installer sur la toiture du palais car elle était capable d’éteindre le feu en surfant sur les vagues, ce qui provoqua ainsi la pluie lors de son apparition. Cette créature devint désormais le symbole de l’extinction du feu.

Cette coutume était répandue non seulement dans la cour impériale des Han mais aussi dans la croyance populaire. Notre pays annexé à cette période par les Han ne fit pas exception dans la pratique de ce culte. Kìm devint ainsi l’animal sacré de décoration sur la toiture des maisons communales et des pagodes car les artistes vietnamiens ont réussi à lui donner aujourd’hui un caractère spécifique dans la culture vietnamienne au fil des siècles. Il devient depuis longtemps un animal sacré purement vietnamien. Tout le monde oublie non seulement son nom hindou makara mais aussi son origine.

(*) Thái Bình ngự lãm (Taiping leibian) : một bách khoa toàn thư lớn với hơn 1000 tập được biên soạn trong triều đại nhà Tống (une volumineuse encyclopédie de plus de 1000 volumes compilés durant la dynastie des Song)

[Return RELIGION]

Techniques de pêche d’autrefois au Viet Nam

j050807 Art, Traditions, Văn Hóa, Vietnam juillet 25, 2024mai 16, 2025

Cách thức bắt cá ngày xưa ở Việt Nam

Nhũi là một dụng cụ dùng để bắt cá. Nó có hai cái cán bằng tre tréo vơi nhau dươí dạng hình chữ X mà ở giữa lại có một tấm « sáo » bện bằng những cọng tre vót nhỏ mà ở cuối đầu dưới thì có một miếng gỗ lưỡi mỏng. Khi cầm hai cán nhũi đẩy thì một số lượng nước đi vào nhũi và thoát ra ở phiá sau qua các cọng tre chỉ còn ở lại cá,cua hay tôm. Người đi nhũi hay thường mang theo rọ tre để đựng cá.

Version française

Nhũi est un outil de pêche très efface pour attraper les poissons. Il est constitué de deux longues manches en bambou attachées en forme de croix au milieu desquelles se trouve une armature creuse faite avec des petites tiges de bambou et terminée à sa partie inférieure par un mince morceau de bois. Au moment de son utilisation, il y a une quantité d’eau qui s’y introduit et s’échappe par derrière à travers ses tiges de bambou, ce qui permet de retenir les poissons, crabes et crevettes. Le pêcheur est habitué à emmener avec lui le panier à goulots pour contenir ces crustacés.

Version anglaise

Nhũi is a highly effective fishing tool for catching fish. It consists of two long bamboo handles attached in the shape of a cross, in the middle of which is a hollow frame made from small bamboo stalks and terminated at the bottom by a thin piece of wood. When in use, a quantity of water enters and escapes through the bamboo stems at the back, holding back fish, crabs and shrimps. The fisherman is accustomed to taking the basket with him to hold these crustaceans.

Art culinaire chinois (Ẩm thực Trung Hoa)

j050807 Art, Chine, Culture, Histoire, Traditions, Văn Hóa juillet 20, 2024novembre 12, 2025

Version vietnamienne
Version française
Version anglaise
Galerie des photos

Theo nhà nghiên cứu người Pháp Françoise Sabban, người Trung Hoa là những người nông dân có khả năng trong việc nấu nướng và tạo ra những món ăn không bị hỏng dù có nấu trong thời gian dài. Họ đạt được sự hài hòa bằng cách kết hợp các hương vị ngọt, chua, đắng, cay và mặn đúng lúc và đúng liều lượng, tạo nên sự cân bằng tinh tế trong quá trình nấu nướng. Vào buổi đầu của nền văn minh, họ là những người ăn sống bất cứ thứ gì họ thu thập và săn bắt ngẫu nhiên, theo tập tục « ru mao yin xue » (茹毛饮血), nghĩa là ăn thịt có lông và uống máu động vật. Nhờ lời chỉ dạy của các vị anh hùng thần thoại Suiren (Toại Nhân) và Huang Di (Hoàng Đế), người Trung Hoa đã biết lửa và dụng cụ nấu ăn (fu).

Điều này cho phép họ biết đến ẩm thực cao cấp bằng cách sử dụng vạc ba chân (ding) trong thiên niên kỷ thứ nhất trước Công nguyên dưới triều đại Ân-Thương. Từ đó, nghệ thuật ẩm thực Trung Hoa được ra đời. Chuyển từ đất nung sang đồng, vạc ba chân được thiết kế để đựng thịt, trong khi vạc « gui » dùng để đựng ngũ cốc. Trở thành biểu tượng đích thực của địa vị xã hội, những vạc ba chân này được chôn cùng chủ nhân. Số lượng vạc và « gui » cho ta biết địa vị của chủ nhân trong giới quý tộc. Chỉ có vua chúa mới được chôn cùng chín vạc, mỗi vạc chứa một loại thịt khác nhau: thịt bò, thịt cừu, cá tươi và cá khô, thịt khô, nội tạng, dạ dày và da.

Từ thời nhà Thương (1570-1045 TCN), thịt đã giữ vị trí trang trọng trong ẩm thực Trung Hoa. Thịt có thể được nướng, om, ướp, ninh nhừ và được phục vụ thành từng miếng nhỏ, trên các khay « dou », kế thừa cho dụng cụ nấu ăn vạc ba chân ding trước đây được sử dụng để nấu nướng và phục vụ. Nghệ thuật ẩm thực Trung Hoa tiếp tục phát triển. Nguồn gốc của nó nằm ở phong tục và truyền thống của triều đình, nơi mà các giới luật về y học, chế độ ăn uống và tôn giáo đều đóng một vai trò trong việc thiết kế các bữa ăn. Số lượng và chất lượng các món ăn được phục vụ còn phụ thuộc vào địa vị của người được đề cập trong hệ thống cấp bậc. Một trăm lẻ tám món ăn được dâng lên hoàng đế, trong khi hoàng hậu chỉ có chín mươi sáu món. Hình dạng, chất liệu và màu sắc của các chén đĩa phải hài hòa với các món ăn. Tất cả thông tin phải được ghi chép và lưu trữ, cùng với tên của các món ăn được hoàng đế lựa chọn, lúc ăn trưa và ăn tối một mình. Đây là những gì được ghi lại ở cơ quan lưu trữ dưới triều đại cuối cùng của người Mãn Châu (nhà Thanh).

Mặc dù các ẩm thực địa phương ở Trung Quốc rất đa dạng, nhưng bốn giai đoạn sau đây vẫn được tìm thấy trong nghệ thuật ẩm thực Trung Hoa ngày nay: cắt, chế biến, điều khiển lửa và nêm nếm gia vị.

Cắt

Trong các sách về nghi lễ, đũa được đề cập đến, nhưng công dụng của chúng không giống như ngày nay. Đũa được dùng để gắp những miếng thịt, cá hoặc rau củ nhỏ ăn kèm với ngũ cốc đã nấu chín, sau đó ăn bằng tay. Để thuận tiện cho việc lấy thức ăn được cắt thành từng miếng nhỏ, việc sử dụng đũa là điều cần thiết. Việc sử dụng đũa đã được chứng thực ít nhất từ thế kỷ 4-3 trước Công nguyên. Về việc cắt thực phẩm, có ít nhất 200 phương pháp, luôn được thực hiện bằng dao chặt trên thớt. Mỗi phương pháp này có tên kỹ thuật tùy thuộc vào hình dạng thu được. Đây chính là nghệ thuật thực sự của dao « daokou ».

Chế Biến

Người đầu bếp có trách nhiệm tập hợp tất cả các nguyên liệu cần thiết cho món ăn lên đĩa trước khi nấu. Một số nguyên liệu liên quan đến mùa, màu sắc, kết cấu, vân vân. Hơn nữa, một khi đã bước vào giai đoạn sơ chế này, người đầu bếp không được phép rời khỏi bếp.

Chế ngự lửa

Đây là giai đoạn quan trọng nhất trong việc chế biến món ăn Trung Hoa. Chế ngự ngọn lửa đồng nghĩa với việc kiểm soát được hiệu lực, nhiệt độ, tốc độ (màu sắc của ngọn lửa) và thậm chí cả khoảng thời gian của nó. Sự kiên nhẫn và kinh nghiệm là những điều cần thiết để tránh sai lầm phổ biến « Bu dao huohou, bu jie guo ». Điều này có nghĩa là không mở nắp nồi cho đến khi đạt được nhiệt độ mong muốn (hỏa hầu). Bí quyết cho một món ăn thành công nằm ở khả năng làm chín nhanh các nguyên liệu trên lửa lớn và tránh nấu quá chín. Chỉ cần chênh lệch nhiệt độ dù chỉ nửa độ cũng có thể làm hỏng món ăn.

Hương vị

Ở giai đoạn này, người đầu bếp có thể sử dụng đầy đủ các loại gia vị: dầu mè, các loại đường, muối, ớt, nước tương, giấm, rượu, nước dùng, bột bắp, vân vân. Việc nêm nếm diễn ra trong quá trình nấu ăn. Chính bên trong chảo là nơi diễn ra quá trình biến đổi, mà người Hoa thường gọi là « ding zhong zhi bian » (biến đổi của vạc). Nhờ những gia vị này, người đầu bếp có thể đạt được năm vị cơ bản: mặn, ngọt, chua, cay và đắng, cho phép tạo ra vô số hương vị. Một số loại gia vị được biết đến ở phương Tây, chẳng hạn như sự kết hợp ngọt và mặn của món Gulao rou, một loại thịt chiên giòn ăn kèm với nước sốt chua ngọt và rau củ muối chua. Trong ẩm thực Tứ Xuyên, có một loại nước sốt có vị lạ (guai wei), được làm từ hỗn hợp mè rang, dầu mè, nước tương, đường và giấm, và được dùng để nêm salad gà, một món ăn lạnh đặc trưng của Tứ Xuyên. Tương tự như món vịt quay Bắc Kinh với lớp da giòn phải ăn kèm với lá hẹ sống và nước sốt Tianmianjang ngọt mặn hoặc là món heo sữa quay nguyên con của Quảng Đông.

Version française

D’après la chercheuse française Françoise Sabban, les Chinois sont devenus des agriculteurs aptes à faire cuire leurs aliments et à faire des plats qui ne sont pas gâtés bien qu’ils l’aient cuit longtemps. Ils réussissaient à obtenir l’harmonie par la combinaison du doux, de l’acide, de l’amer, du piquant et du salé au moment opportun et en quantité appropriée dans une subtile alliance lors de la cuisson. Au début de leur civilisation, ils étaient des gens mangeant cru ce qu’ils cueillaient et tuaient au gré du hasard selon la formule ru mao yin xue 茹毛饮血 (manger la chaire avec les poils et boire le sang des animaux). Grâce à l’enseignement des héros mythiques Suiren et Huang Di, les Chinois connaissaient le feu et le récipient à cuire (fu).

Cela leur permet de savoir faire la cuisine raffinée avec le chaudron tripode (ding) durant le premier millénaire avant notre ère avec la dynastie des Yin-Shang. Dès lors, l’art culinaire des Chinois est né. Passés de la terre cuite au bronze, les tripodes ding sont conçus pour les viandes et les vases gui pour les céréales. Etant devenus de véritables emblèmes de statut social, ces tripodes sont enterrés avec leur propriétaire. En fonction du nombre de ding et de gui, on connait son rang au sein de l’aristocratie. Seul le souverain est enterré avec neuf ding, chacun contenant un type de viande : bœuf, mouton, poisson frais et séché, viande séchée, viscères, estomac, peau.

Depuis les Shang [1570-1045], la viande tient la première place dans la cuisine chinoise. Elle peut être rôtie, braisée, marinée, mijotée et proposée en menus morceaux sur des présentoirs dou, successeurs des « ding » qui servaient auparavant à la cuisson et au service. L’art culinaire chinois continue à évoluer. Il plongeait ses racines dans les us et coutumes de la cour impériale où les préceptes de la médecine, de la diététique et la religion avaient leur part dans la conception des repas. Le nombre et la qualité des plats servis dépendaient de la position occupée par la personne en question dans l’hiérarchie. Cent huit mets étaient proposés à l’empereur tandis que l’impératrice n’avait que quatre-vingt seize. La forme, la matière et la couleur de la vaisselle devaient s’harmoniser avec les préparations. Toutes les informations devaient être notées et archivées en même temps que le nom des mets choisis par l’empereur qui déjeunait et dinait seul. C’est ce qui a été rapporté dans les archives sous la dernière dynastie mandchoue.(Qing).

Malgré la multiplicité de cuisines régionales que connait la Chine, on trouve toujours jusqu’aujourd’hui les quatre phases suivantes dans l’art culinaire chinois: le taillage, l’assemblage, la maîtrise du feu et l’assaisonnement.

Le taillage

Dans les Traités des rites, on mentionne les baguettes mais leur emploi n’est pas celui qu’on a aujourd’hui. Les baguettes servaient à saisir de petits morceaux de viande, de poissons ou de légumes accompagnant la céréale cuite, celle-ci étant mangée avec les mains. Pour faciliter la saisie des aliments découpés en petites bouchées, on était obligé de recourir à l’emploi des baguettes. Leur usage est attesté au moins depuis le IVème – IIIème siècle avant J.C.

Quant au découpage des aliments, on dénombre au moins 200 modes de taillage, toujours effectués avec un fendoir sur un billot. Chacun de ces modes porte un nom technique selon la forme obtenue. C’est le véritable art du couteau « daokou ».

L’assemblage

Le cuisinier est chargé de regrouper tous les ingrédients indispensables à la préparation d’un mets sur une assiette avant le passage par le feu. Certains ingrédients sont liés à la saison, aux couleurs, aux consistances etc. De plus il ne peut plus quitter le fourneau une fois engagé dans cette espèce de préfiguration du plat.

Maîtrise du feu

C’est la phase la plus importante dans la préparation d’un plat chinois. Maîtriser le feu c’est maîtriser à la fois sa puissance, sa température, son allure (couleur des flammes) et sa durée. Il faut avoir de la patience et de l’expérience pour éviter l’erreur commise « Bu dao huohou, bu jie guo ». Cela veut dire qu’il ne faut pas soulever le couvercle de la marmite quand le huohou n’est pas atteint. Le secret de la réussite de ce plat réside dans la capacité à saisir les ingrédients sur un feu vif et à ne pas prolonger la cuisson. Une différence d’un demi-degré de température peut gâcher le plat.

L’assaisonnement

C’est dans cette étape que le cuisinier dispose de toute la panoplie des condiments: huile de sésame, sucres variés, sel, piment, sauce de soja, vinaigre, vin, bouillon, fécule etc. L’assaisonnement a lieu au cours de la cuisson. C’est au sein de la poêle que s’effectue l’opération de transmutation que les Chinois sont habitués à appeler souvent sous le nom « ding zhong zhi bian (transformations du chaudron) ». Grâce à ces condiments, le cuisinier peut avoir les cinq saveurs de base: le salé, le doux, l’aigre, le piquant et l’amer, ce qui lui donne la possibilité de se construire une infinité de goûts. Certains sont connus en Occident comme le sucré-salé du Gulao rou, un plat de viande en beignet servi dans une sauce aigre-douce aux légumes marinés. Pour la cuisine de Sichuan, il y a une sauce ayant un goût étrange (guai wei), obtenue à partir de la combinaison de la purée de sésame torréfié, d’huile de sésame, de sauce de soja, de sucre et de vinaigre et servant à assaisonner une salade de poulet, un plat froid typique de Sichuan. C’est aussi le cas du canard laqué du Pékin à la peau croustillante qu’on doit manger avec la ciboule crue et la sauce sucrée-salée tianmianjang ou bien des cochons de lait rôtis entiers de Canton.

Version anglaise

According to the French researcher Françoise Sabban, the Chinese became farmers capable of cooking their food and making dishes that are not spoiled even though they cooked them for a long time. They succeeded in achieving harmony by combining sweet, sour, bitter, spicy, and salty flavors at the right moment and in the appropriate quantity in a subtle blend during cooking. At the beginning of their civilization, they were people who ate raw what they gathered and killed by chance according to the formula ru mao yin xue 茹毛饮血 (eating flesh with hair and drinking the blood of animals). Thanks to the teachings of the mythical heroes Suiren and Huang Di, the Chinese knew fire and the cooking vessel (fu).
This allowed them to master refined cooking with the tripod cauldron (ding) during the first millennium BCE with the Yin-Shang dynasty. From then on, Chinese culinary art was born. Transitioning from earthenware to bronze, the tripod dings were designed for meats and gui vessels for grains. Having become true emblems of social status, these tripods are buried with their owners. Depending on the number of ding and gui, one’s rank within the aristocracy is known. Only the sovereign is buried with nine ding, each containing a type of meat: beef, mutton, fresh and dried fish, dried meat, offal, stomach, skin.

Since the Shang [1570-1045], meat has held the foremost place in Chinese cuisine. It can be roasted, braised, marinated, simmered, and served in small pieces on dou stands, successors to the « ding » which were previously used for cooking and serving. Chinese culinary art continues to evolve. It rooted itself in the customs and traditions of the imperial court where the principles of medicine, dietetics, and religion played a role in the conception of meals. The number and quality of dishes served depended on the rank held by the person in the hierarchy. One hundred and eight dishes were offered to the emperor while the empress had only ninety-six. The shape, material, and color of the tableware had to harmonize with the preparations. All information had to be recorded and archived along with the names of the dishes chosen by the emperor, who dined alone. This is what was reported in the archives under the last Manchu dynasty (Qing).

Despite the multiplicity of regional cuisines known in China, the following four phases are still found today in Chinese culinary art: cutting, assembling, mastering the fire, and seasoning.

Cutting

In the Treatises on Rites, chopsticks are mentioned but their use was not the same as it is today. Chopsticks were used to pick up small pieces of meat, fish, or vegetables accompanying cooked grains, which were eaten with the hands. To facilitate picking up food cut into small bites, the use of chopsticks was necessary. Their use is attested at least since the 4th – 3rd century BC.

As for cutting food, there are at least 200 cutting techniques, always carried out with a cleaver on a chopping block. Each of these techniques has a technical name according to the shape obtained. This is the true art of the knife « daokou. »

Assembly

The cook is responsible for gathering all the essential ingredients for preparing a dish on a plate before cooking. Some ingredients are related to the season, colors, textures, etc. Moreover, once engaged in this kind of prefiguration of the dish, the cook can no longer leave the stove.

Cutting

In the Treatises on Rites, chopsticks are mentioned but their use was not the same as it is today. Chopsticks were used to pick up small pieces of meat, fish, or vegetables accompanying cooked grains, which were eaten with the hands. To facilitate picking up food cut into small bites, it was necessary to use chopsticks. Their use is attested at least since the 4th – 3rd century BC.

As for cutting food, there are at least 200 cutting techniques, always performed with a cleaver on a chopping block. Each of these techniques has a technical name according to the shape obtained. This is the true art of the knife « daokou. »

Assembly

The cook is responsible for gathering all the essential ingredients for preparing a dish on a plate before cooking. Some ingredients are linked to the season, colors, textures, etc. Moreover, once engaged in this kind of prefiguration of the dish, the cook cannot leave the stove.

Mastery of Fire

This is the most important phase in preparing a Chinese dish. Mastering the fire means controlling its power, temperature, behavior (color of the flames), and duration. Patience and experience are required to avoid the mistake « Bu dao huohou, bu jie guo. » This means that one must not lift the lid of the pot before the huohou (fire heat) is reached.The secret to the success of this dish lies in the ability to sear the ingredients over high heat and not to prolong the cooking. A difference of half a degree in temperature can ruin the dish.

The seasoning

It is at this stage that the cook has the full range of condiments: sesame oil, various sugars, salt, chili, soy sauce, vinegar, wine, broth, starch, etc. The seasoning takes place during cooking. It is within the pan that the operation of transmutation occurs, which the Chinese are accustomed to often call « ding zhong zhi bian » (transformations of the cauldron). Thanks to these condiments, the cook can have the five basic flavors: salty, sweet, sour, spicy, and bitter, which gives them the possibility to create an infinite variety of tastes. Some are known in the West, such as the sweet and sour flavor of Gulao rou, a meat dish in batter served in a sweet and sour sauce with pickled vegetables. For Sichuan cuisine, there is a sauce with a strange taste (guai wei), obtained from a combination of roasted sesame paste, sesame oil, soy sauce, sugar, and vinegar, used to season a chicken salad, a typical cold dish of Sichuan. This is also the case with Peking roast duck with crispy skin, which must be eaten with raw scallions and the sweet and salty sauce tianmianjiang, or with whole roasted suckling pigs from Canton.

Galerie des photos

Bibliographie

Françoise Sabban: L’histoire. Numéro spécial; N° 300. Juillet-Août 2005
Les Séductions du Palais. Cuisiner et manger en Chine. Connaissances des Arts. Musée du Quai Branly
Chine. La gloire des empereurs. Connaissance des Arts. Paris musées.

[Return CHINE]

Les plantes à sang chaud

j050807 Culture, Traditions juillet 8, 2024octobre 27, 2025

Các thực vật máu nóng

Version française
Version anglaise

Giống như các động vật máu nóng, các hoa của một số loài thực vật có thể tỏa ra một số lượng nhiệt rất lớn lúc thời kỳ đang nở như các loài chim và các côn trùng đang lượn bay trên không gian. Những loại cây này có thể điều chỉnh được việc sản xuất nhiệt và giữ liên tục nhiệt độ một cách ổn định dù có sự biến động của nhiệt độ không khí. Sự kiện tự nhiên phức tạp này đã được giáo sư động vật học Roger Seymour của Đại học Adelaide đề cập đến trong bài viết “Thực vật máu nóng” với 3 loài thực vật như sau: Philodendron selloum, bắp cải chồn hôi (hay Symplocarpus foetidus) và hoa sen (Nelumbo nucifera) . Đối với ông, hiện tượng này không có gì mới lạ cả vì nhà tự nhiên học lừng danh Jean-Baptiste Lamarck đã báo cáo vào năm 1778 rằng cây arum châu Âu (cây chân bê) trở nên nóng khi ra hoa. Các loại cây khác thuộc họ Araceae, chẳng hạn như hoa hồng môn (anthurium), hoa bắp cải chồn hôi thuộc cũng có khả năng nóng lên, giống như hoa súng vùng Amazone hay quốc hoa của chúng ta, hoa sen đấy. Ở các loại cây có hình dáng chân bê thì sự sản xuất năng lượng của tế bào diễn ra ở trong ty thể (hoặc các bào quan giữa các tế bào). Năng lượng này đến từ sự phản ứng của oxy và các phân tử năng lượng, rất cần thiết cho các hoạt động của tế bào hoặc trong việc sản nhiệt (thermogenèse).

Chúng ta nhận thấy rằng điều này có liên quan chặt chẽ đến việc tiêu thụ oxy qua các cuộc thí nghiệm thực hiện. Thật rất ngạc nhiên khi thấy những bông hoa của các cây này có thể điều chỉnh nhiệt độ khi thời tiết lạnh. Từ những thí nghiệm của Roger Knutson ở trường Luther của tiểu bang Iowa, chúng ta mới biết rằng cây bắp cải chồn hôi có thể duy trì nhiệt độ từ 15 đến 24°C ít nhất trong hai tuần vào cuối mùa đông mặc dù nhiệt độ bên ngoài vẫn còn âm. Điều tương tự nầy cũng xảy ra với loài hoa sen của chúng ta. Loài hoa nầy có thể duy trì nhiệt độ ở khoảng 32°C trong 2 hoặc 4 ngày vào giữa thời kỳ hoa nở vào mùa hè khi nhiệt độ không khí xuống dưới 10°C. Đối với các loài chim và các động vật, việc điều chỉnh nhiệt độ rất cần thiết để cho phép chúng có thể hoạt động tiếp tục tìm kiếm thức ăn khi lạnh làm chậm đi sự phản ứng tế bào và hoạt động của các động vật có máu lạnh.

Ngược lại sự điều chỉnh nhiệt độ ở các loại thực vật máu nóng có hữu dụng gì? Đối với các nhà thực vật học, việc điều chỉnh nhiệt độ nhằm tạo ra điều kiện thuận lợi cho việc bốc hơi các chất có mùi mật để thu hút các côn trùng thụ phấn. Nhưng điều này không có chứng minh đựợc nhiệt độ tăng hay giảm tùy theo nhiệt độ cơ thể. Hiện nay có hai giả thuyết về sự điều hòa nhiệt độ của các loài thực vật có máu nóng? Giả thuyết thứ nhất là hoa cần nhiệt độ ổn định để bảo vệ các cấu trúc sinh sản hoặc các bộ phận trọng yếu của nó để khỏi bị thiệt hại từ việc sản xuất nhiệt độ không kiểm soát được.

Còn giả thuyết thứ hai thì tạo điều kiên cho thực vật sinh sản được tốt hơn nhờ có được một môi trường ổn định và thuận lợi cho các côn trùng thụ phấn. Đối với những con côn trùng nầy, việc lượn bay và di chuyển phấn hoa đi lại là những hoạt động đòi hỏi có một nhiệt độ cơ thể cao với mức giá làm tiêu hao năng lượng đáng kể. Đó là lý do tại sao nhờ có môi trường ấm áp và ổn định của những thực vật này mà những con côn trùng thụ phấn có thể tận dụng hưởng được tiện nghi ở trong hoa để giao phối, ăn, tiêu hóa và làm nhiều việc khác không cần hoang phí năng lượng riêng tư của mình trong việc giữ nhiệt độ cơ thể.

Các tác động qua lại của thực vật Philodendron selloum với các côn trùng thụ phấn được quan sát bởi Gerhard Gottsberger của Đại học Ulm ở Ba Tây phù hợp hoàn toàn với giả thuyết thứ hai này. Cũng như Philodendron selloum, hoa sen bắt đầu điều chỉnh nhiệt độ giữa lúc hình thành nụ và sự nổ rợ các cánh hoa của nó khi côn trùng xâm nhập vào bông hoa. Sự điều hòa nhiệt độ sẽ chấm dứt khi các cánh hoa nở rộ hoàn toàn. Sau khi thụ phấn, các cánh hoa lại rụng đi còn lại đế hoa, nơi chứa các hạt lại bắt đầu phát triển với cấu trúc xốp của nó màu vàng dễ trông thấy. Bộ phận này chính là cơ quan tạo ra nhiệt chính. Hoa sen giữ nhiệt độ gần như không đổi bằng cách tăng lượng oxy khi không khí ở ngoài lạnh và giảm đi khi không khí lại nóng.

Các thực vật máu nóng là một minh chứng tuyệt vời cho thấy sự quan tâm của các nhà nghiên cứu về những điểm tương đồng đáng chú ý giữa động vật và thực vật mặc dù trên thực tế cả hai loại sinh vật này không có nhiều điểm chung cả.

Comme les animaux à sang chaud, les fleurs de certaines plantes peuvent dégager une grande quantité de chaleur au moment de leur floraison comme les oiseaux et les insectes en vol. Ces plantes sont capables d’ajuster la production de chaleur et maintenir la température aussi constante que possible malgré les fluctuations de la température de l’air. Ce fait naturel complexe a été évoqué par le professeur de zoologie Roger Seymour de l’université d’Adelaide dans son article intitulé « Des plantes à sang chaud » avec les trois plantes suivantes : Philodendron selloum, Chou des mouffettes (ou Symplocarpus foetidus) et le lotus sacré (Nelumbo nucifera). Pour lui, ce phénomène n’est pas nouveau car l’illustre naturaliste Jean-Baptiste Lamarck avait signalé en 1778 qu’un arum européen (cây chân bê) devint chaud lorsqu’il fleurissait. D’autres plantes faisant partie de la famille des aracées comme le chou des mouffettes ont aussi la capacité de s’échauffer ainsi que le nénuphar de l’Amazonie ou notre fleur nationale, le lotus. Chez les arums, la production d’énergie des cellules a lieu dans les mitochondries (ou les organites intracellulaires). Étant issue de la réaction d’oxygène et des molécules énergétiques cette énergie est indispensable aux activités cellulaires ou à la production de chaleur (thermogenèse).

On constate que grâce aux expériences réalisées, cette dernière est liée étroitement à la consommation d’oxygène. Quelle surprise de voir les fleurs de ces plantes réussissant à assurer la régulation thermique quand le temps est froid. C’est par les expériences effectuées par Roger Knutson du collège Luther de l’Iowa que le spadice du chou aux mouffettes pouvait maintenir sa température entre 15 et 24°C durant au moins deux semaines vers la fin de l’hiver malgré les températures encore négatives à l’extérieur. Idem pour notre lotus sacré qui pouvait maintenir sa température aux alentours de 32°C pendant 2 ou 4 jours au milieu de sa période de floraison estivale lorsque la température de l’air est inférieure à 10°C. Pour les oiseaux et les animaux, la régulation thermique s’avère nécessaire afin de les permettre de rester actifs pour continuer à chercher la nourriture lorsque le froid ralentit les réactions cellulaires et l’activité des animaux à sang froid.

Par contre à quoi sert la régulation thermique pour les plantes à sang chaud? On sait que les plantes ne s’accouplent pas et ne se déplacent pas et que la nature rejette l’auto fécondation. C’est pour cela qu’il faut donc un moyen pour transporter le pollen vers les ovules des autres fleurs. Les plantes ont besoin ainsi des insectes pollinisateurs.

Pour les botanistes, la régulation thermique a pour but de faciliter l’évaporation des substances odoriférantes (nectar) permettant d’attirer des insectes pollinisateurs et de les faire butiner. Mais cela ne justifie pas que la production de chaleur est augmentée ou diminuée en fonction de la température ambiante. Il y a aujourd’hui deux hypothèses soulevées dans la régulation thermique des plantes à sang chaud ? La première hypothèse s’appuie sur le fait que la fleur a besoin d’une température constante pour protéger ses structures reproductrices ou ses parties sensibles des dommages pouvant être provoqués par une production de chaleur incontrôlée.

Quant à deuxième hypothèse, cela favorise la reproduction végétale grâce à la création d’un environnement stable et chaud pour les insectes pollinisateurs. Pour ces derniers ayant besoin de transporter le pollen, le vol et les déplacements, ce sont des activités nécessitant une température corporelle élevée au prix d’une dépense énergique importante. C’est pour cela que grâce à cet environnement stable et chaud mis en place par ces plantes, les insectes pollinisateurs pourraient profiter de ce confort chauffé dans la chambre florale pour s’accoupler, manger et vaquer à diverses occupations dans la fleur sans avoir besoin de gaspiller leur propre énergie dans le maintien de leur température corporelle.

Les interactions de Philodendron selloum et des insectes pollinisateurs observées par Gerhard Gottsberger de l’université d’Ulm au Brésil sont en faveur de cette deuxième hypothèse. Analogue à la plante Philodendron selloum, le lotus commence à réguler sa température entre la formation de son bouton et l’épanouissement de ses pétales quand les insectes s’introduisent dans la fleur. La régulation thermique cesse lors de l’épanouissement entier de ses pétales. Après la pollinisation, les pétales tombent et le réceptacle qui contient les graines commence à se développer avec sa structure spongieuse jaune visible. C’est le principal organe générateur de chaleur. La fleur du lotus garde quasi constante sa température en augmentant sa consommation d’oxygène lorsque l’air est froid et en la réduisant lorsque l’air se réchauffe.

Les plantes à sang chaud sont une excellente démonstration de l’intérêt porté par les chercheurs sur les ressemblances remarquables entre les animaux et les plantes malgré que ces deux catégories d’organismes n’ont pas grand-chose en commun.

Like warm-blooded animals, the flowers of certain plants can release a large amount of heat at the time of their blooming, similar to birds and insects in flight. These plants are capable of adjusting heat production and maintaining the temperature as constant as possible despite fluctuations in air temperature. This complex natural fact was mentioned by zoology professor Roger Seymour from the University of Adelaide in his article titled « Warm-Blooded Plants » with the following three plants: Philodendron selloum, Skunk Cabbage (or Symplocarpus foetidus), and the sacred lotus (Nelumbo nucifera). For him, this phenomenon is not new because the illustrious naturalist Jean-Baptiste Lamarck noted in 1778 that a European arum (cây chân bê) became warm when it bloomed. Other plants belonging to the arum family, such as skunk cabbage, also have the ability to heat up, as well as the Amazon water lily or our national flower, the lotus. In arums, the production of energy in cells takes place in the mitochondria (or intracellular organelles). Being the result of the reaction between oxygen and energy molecules, this energy is essential for cellular activities or for heat production (thermogenesis).

It is observed that, thanks to the experiments conducted, the latter is closely linked to oxygen consumption. What a surprise to see the flowers of these plants managing to ensure thermal regulation when the weather is cold. It is through experiments carried out by Roger Knutson of Luther College in Iowa that the spadix of the skunk cabbage could maintain its temperature between 15 and 24°C for at least two weeks towards the end of winter despite the still negative temperatures outside. The same goes for our sacred lotus, which could maintain its temperature around 32°C for 2 to 4 days in the middle of its summer flowering period when the air temperature is below 10°C. For birds and animals, thermal regulation proves necessary to allow them to remain active and continue searching for food when the cold slows down cellular reactions and the activity of cold-blooded animals.

But what is thermal regulation for warm-blooded plants for? It is known that plants do not mate and do not move, and that nature rejects self-fertilization. That is why there must be a means to transport pollen to the ovules of other flowers. Plants thus need pollinating insects. For botanists, the purpose of thermal regulation is to facilitate the evaporation of fragrant substances (nectar) that attract pollinating insects.

For botanists, thermal regulation aims to facilitate the evaporation of fragrant substances (nectar) that attract pollinating insects and encourage them to forage. However, this does not justify that heat production is increased or decreased according to the ambient temperature. Today, there are two hypotheses raised regarding the thermal regulation of warm-blooded plants. The first hypothesis is based on the fact that the flower needs a constant temperature to protect its reproductive structures or sensitive parts from damage that could be caused by uncontrolled heat production.

As for the second hypothesis, it promotes plant reproduction by creating a stable and warm environment for pollinating insects. For these insects, which need to transport pollen, flying and moving around are activities requiring a high body temperature at the cost of significant energy expenditure. This is why, thanks to this stable and warm environment established by these plants, pollinating insects could enjoy this heated comfort within the floral chamber to mate, eat, and engage in various activities inside the flower without needing to waste their own energy maintaining their body temperature.

The interactions of Philodendron selloum and pollinating insects observed by Gerhard Gottsberger from the University of Ulm in Brazil support this second hypothesis. Similar to the Philodendron selloum plant, the lotus begins to regulate its temperature between the formation of its bud and the blooming of its petals when insects enter the flower. Thermal regulation stops when the petals are fully open. After pollination, the petals fall, and the receptacle containing the seeds begins to develop with its visible yellow spongy structure. This is the main heat-generating organ. The lotus flower maintains its temperature almost constant by increasing its oxygen consumption when the air is cold and reducing it when the air warms up.

Warm-blooded plants are an excellent demonstration of researchers’ interest in the remarkable similarities between animals and plants, despite these two categories of organisms having little in common.

Bibliographie

Marc Gibernau, Denis Barabé :Des fleurs à sang chaud. POUR LA SCIENCE – N° 359 SEPTEMBRE 2007.
R.S . Seymour et P. Schultze-Motel: Thermoregulating Lotus flowers in Nature vol 383, p 305, 26 Septembre 1996

[Return FLEURS DU MONDE]

Fleur de frangipanier (Dork Champa)

j050807 Chămpa, Culture, Lịch sử, Traditions, Văn Hóa juin 30, 2024octobre 8, 2025

English version

French version

Hoa này có ý nghĩa tượng trưng mạnh mẽ đối với người Hindu và Phật giáo, vì thế nó được gọi là hoa ở các đền thờ. Có lẽ đó là lý do tại sao người Chàm yêu mến loài hoa này và xem nó là biểu tượng của đất nước họ vào thời nước Chiêm Thành còn là một quốc gia chịu nhiều ảnh hưởng Ấn Độ độc lập ở miền trung Việt Nam ngày nay. Khi người dân Việt và vua Lê Thánh Tôn chiếm đất nước này, người Chàm buộc lòng phải phân tán ở Đông Dương, đặc biệt là ở Lào và Cao Mên, mang theo cây này. Hoa này được người Lào gọi là Dork Champa để tượng trưng cho hoa bị người Chàm bỏ rơi. Người Lào sau đó đã sử dụng nó cho quốc gia của họ khi họ thành lập được nước cùng Thái Lan và từ đó trở thành hoa biểu tượng của đất nước họ. Ban đầu được gọi là Plumeria để vinh danh nhà thực vật học người Pháp thế kỷ 17 Charles Plumier, hoa này được gọi sau đó hoa Frangipani, được đặt theo tên của một hầu tước người Ý Đại Lợi Frangipani, người đã tạo ra một loại nước hoa từ quả hạnh nhân.

Hoa Sứ

Version française

La fleur de frangipanier a une symbolique forte chez les hindous et bouddhistes d’où son nom de fleur des temples. C’est peut-être pour cette raison que les gens du Champa adorent cette fleur et la prennent comme le symbole de leur pays à l’époque où le Champa était encore un pays indianisé indépendant dans le centre du Vietnam d’aujourd’hui. Lors de l’annexion de ce pays par les Vietnamiens avec le roi Lê Thánh Tôn, les Chams furent dispersés en Indochine en particulier au Laos et au Cambodge en emmenant avec eux cette plante. Cette fleur était appelée Dork Champa par les Laotiens pour signifier la fleur abandonnée par les Chams. Les Laotiens la reprennent plus tard pour leur compte lors de la formation de leur pays avec la Thaïlande et la font devenir désormais la fleur emblématique de leur pays. Connue au départ sous le nom de Plumeria en l’honneur du botaniste français du 17^ème siècle Charles Plumier, cette fleur devient après, la fleur du frangipanier en prenant le nom d’un marquis italien Frangipani qui a crée un parfum à base d’amande.

English version

The frangipani flower has a strong symbolism among Hindus and Buddhists, hence its name as the temple flower. It is perhaps for this reason that the people of Champa adore this flower and take it as the symbol of their country at the time when Champa was still an independent Indianized country in what is now central Vietnam. During the annexation of this country by the Vietnamese under King Lê Thánh Tôn, the Chams were dispersed throughout Indochina, particularly to Laos and Cambodia, bringing this plant with them. This flower was called Dork Champa by the Laotians to signify the flower abandoned by the Chams. The Laotians later adopted it for themselves during the formation of their country with Thailand, making it now the emblematic flower of their country. Originally known as Plumeria in honor of the 17th-century French botanist Charles Plumier, this flower later became known as the frangipani flower, taking the name of an Italian marquis, Frangipani, who created an almond-based perfume.

[Return to CHAMPA]

La pivoine (Hoa mẫu đơn)

j050807 Culture, Gallery, Histoire, Lịch sử, Traditions, Văn Hóa juin 26, 2024mars 13, 2025

Hoa mẫu đơn

Version française

Khác với người Việt ưa thích hoa sen thì hoa mẫu đơn đối với người Trung Hoa được xem là nữ hoàng của các loài hoa (hua wang) hay loài hoa của sự giàu có và danh dự. Đối với người nông dân, nếu loài hoa này mất màu hoặc tàn lụi rất nhanh thì đó là dấu hiệu của sự nghèo khổ và sự bất hạnh sắp đến với chủ nhân của loại cây này. Được xem coi như một biểu tượng của vẻ đẹp nữ tính và tình yêu, hoa mẫu đơn vẫn được người Trung Hoa gọi là “hoa Lạc Dương” bởi chính tại kinh thành này, nó đã sản sinh ra những mẫu vật đẹp nhất: trắng ngọc bích, vàng sáng và đỏ son. Vào thời nhà Đường (618 -916), các hoàng đế đặt nó dưới sự bảo hộ của họ, đặc biệt là hoàng hậu Võ Tắc Thiên và dùng hoa nầy đại diện trên khắp mọi miền đất nước mà Việt Nam còn bị sáp nhập vào thời điểm đó. Trong sách y học của vua Thần Nông, vỏ rễ mẫu đơn được dùng để chống đau đầu và đau thắt lưng do sự mệt mỏi quá mức.

Hoa mẫu đơn (Paeonia) là loài hoa cắt cành trưng bày tuyệt vời nhưng nhiều người làm vườn rất ngần ngại sử dụng vì sợ mang kiến vào nhà. Loại kiến hay thường thích hoa mẫu đơn vì chúng bị thu hút bởi mật mà hoa hay thường tiết ra. Đây là hoa mẫu đơn có tên là Brotero (Paeonia broteri), một loại cây thân thảo thuộc họ Paeoniaceae, đặc hữu của bán đảo Iberia.

Version française

Contrairement aux Vietnamiens qui adorent le lotus, la pivoine est pour les Chinois la reine des fleurs (hua wang) ou la fleur de la richesse et des honneurs. Pour les paysans, si cette fleur perd ses couleurs ou elle se fane très rapidement, c’est un signe de pauvreté et de disgrâce prochaine pour le propriétaire de cette plante. Étant connue comme symbole de beauté féminine et de l’amour, la pivoine est appelée encore par les Chinois « la fleur de Luoyang » car c’est dans cette cité impériale qu’elle a produit ses meilleurs spécimens : blanc jade, jaune lumineux et rouge vermillon. Sous la dynastie des Tang (618 -916), les empereurs la placèrent sous leur protection, en particulier l’impératrice Wu Ze Tian et la firent représenter dans tout l’empire où le Vietnam fut annexé encore à cette époque. Dans l’extrait de Science médicinale de Shen Nong, on se sert de l’écorce de la racine de la pivoine pour combattre la céphalée et les lumbagos dus aux excès de la fatigue.

Les pivoines (Paeonia) font d’excellentes fleurs coupées pour la décoration. Pourtant beaucoup de jardiniers hésitent de les utiliser de peur de faire rentrer des fourmis dans la maison. Ces dernières aiment souvent les fleurs de pivoine car elles sont attirées par le nectar que ces fleurs dégagent. La pivoine de Brotero (Paeonia broteri) est une plante herbacée de la famille des Paeoniaceae, endémique de la péninsule ibérique.

ukiyo-e japonais (Các bức tranh của thế giới nổi trôi)

j050807 Art, Histoire, Japon, Lịch sử, Musées, Traditions, Văn Hóa avril 15, 2024octobre 23, 2025

Les estampes du monde flottant

Version française
Version anglaise

Nghệ thuật vẽ các bức hình của thế giới trôi nổi được sinh ra ở thời Edo, một thời kỳ mà con người luôn tìm kiếm hoan lạc mà cũng là thời kỳ của Mạc chúa Tokugawa đã thành công thống nhất xứ Phù Tang và đóng đô ở Edo nay là thủ đô Tokyo. Các bức hình vẽ nầy đã ảnh hưởng rất nhiều đến những hoạ sĩ nổi tiếng như Matisse, Monet và Van Gogh. Các bức hình vẽ nầy phản ảnh một thế giới sôi động và phức tạp với những thú vui phù du và tinh tế mà giới giai cấp tư sản ở thành thị thường ưa thích trong cuộc sống hằng ngày như ca kịch, thơ hay bên cạnh các kỹ nữ.

Kỹ thuật in khắc hình trên gỗ cho phép sản xuất hàng loạt và phân phối những hình ảnh rẻ tiền và định dạng khác nhau, ban đầu nhằm mục đích quảng cáo. Kỹ thuật nầy bắt đầu được thực hiện vào đầu thế kỷ XIX bởi các nghệ sĩ đến từ trường Utagawa (Kuniyoshi, Kunishada) mà một số tác phẩm được chọn và trưng bày gần đây bởi Bảo tàng Cernuschi ở Paris với tựa đề « Những phản ảnh của Nhật Bản bước vào thời kỳ tân tiến ».

L’art de peindre des images du monde flottant (ou ukiyo-e) est né à l’époque d‘Edo, une période où les gens cherchaient toujours le bonheur, mais c’est aussi l’époque où le shogun Tokugawa a réussi à unifier le Japon et à fonder la ville d’Edo qui devient aujourd’hui la capitale de Tokyo. Ces estampes ont beaucoup influencé des peintres célèbres occidentaux comme Matisse, Monet et Van Gogh. Ces peintures reflètent un monde effervescent et complexe avec des plaisirs subtils et éphémères que la bourgeoisie urbaine appréciait souvent dans la vie quotidienne comme le théâtre, la poésie ou encore la compagnie des courtisanes.

La technique de l’estampe sur bois facilitant la production et la diffusion de masse de ces images peu onéreuses et sous des formats différents a pour but de servir la publicité. Elle commence à se réaliser au début du XIXème siècle avec des illustres artistes issus de l’école Utagawa (Kuniyoshi, Kunishada) dont certaines œuvres ont été choisies et exposées pour le thème intitulé « Reflets du Japon au tournant de la modernité » du musée Cernuschi (Paris).

[RETURN JAPAN]

The art of painting images of the floating world (or ukiyo-e) was born in the Edo period, a time when people were always seeking happiness, but it was also the era when the Tokugawa shogun succeeded in unifying Japan and founding the city of Edo, which today becomes the capital Tokyo. These prints greatly influenced famous Western painters such as Matisse, Monet, and Van Gogh. These paintings reflect an effervescent and complex world with subtle and ephemeral pleasures that the urban bourgeoisie often enjoyed in daily life, such as theater, poetry, or the company of courtesans.

The woodblock printing technique, facilitating the mass production and dissemination of these inexpensive images in various formats, aimed to serve advertising. It began to take shape at the beginning of the 19th century with illustrious artists from the Utagawa school (Kuniyoshi, Kunishada), some of whose works were selected and exhibited for the theme entitled « Reflections of Japan at the Turn of Modernity » at the Cernuschi Museum (Paris).

Thanh Thủy Tự (Kiyomizu-dera)

j050807 art, Culture, Japon, Sites touristiques, Traditions, Văn Hóa février 11, 2024octobre 23, 2025

Kiyomizu-dera (Kyoto)

Version française
Version anglaise
Pictures gallery

Chùa nầy nằm ở phía Đông của cố đô Kyoto thuộc về tông phái Phật giáo và Thần đạo là một ngôi chùa rất nổi tiếng ở Nhật Bản. Được xây cất vào cuối thời kỳ Nara (778), tái thiết lại sau trận hỏa họan bởi tướng quân Tokugawa Iemitsu và được công nhận bởi UNESCO là di sản văn hóa thế giới vào năm 1994. Chùa nầy thật sự là một quận thể kiến trúc gồm có nhiều đền còn được mang tên là Thanh Thủy bởi vì nó có nguồn nước thiên chảy từ núi Otowayama. Theo tiếng Nhật Kiyomizu có nghĩa là dòng suối trong còn dera là chùa. Đặc điểm của suối nầy là có ba dòng nước nhỏ rất linh nghiệm về « trường thọ », « tình duyên », « học hành thành đạt ». Nếu du khách nào có tâm nguyện cầu khẩn uống một ngụm nước ở một trong ba dòng nước nầy thì sẽ được toại nguyện. Còn uống 2 ngụm thì sự linh ứng sẽ giảm đi một nữa. Còn uống ba ngụm nước liên tục thì chỉ còn có một phần ba trong việc linh ứng. Còn uống cả ba dòng nước thì việc linh ứng sẽ không còn nữa. Vô số người đứng nối đuôi để được uống nước suối nầy. Vì thời giờ quá eo hẹp cho mình (2 tiếng tham quan) nên mình không có nối đuôi chỉ đi chụp hình mà thôi và lại gần suối mua ở một cửa hàng một cái bùa nho nhỏ linh nghiệm về việc học hành mang về Pháp để tặng cho đứa bé cháu nội của mình.

Theo cách tương tự như được trông thấy ở nhà thờ Lourdes, từ bãi đậu xe du khách phải đi bộ trèo lên hằng ngày cái dốc để đến cổng chùa Niomon (Cổng Nhị Vương). Ở dọc hai bên đường các tiệm buôn bán lúc nào cũng đông đúc du khách và tín đồ đi hành hương để làm lễ trước pho tượng Phật Quan Âm (Kannon) có 11 đầu. Đặc điểm thứ hai của chùa là phần hiên của chính điện là hoàn toàn xây cất không dùng đến một cây đinh. Với kỹ thuật nầy, một chùa Nhật Bản như Kiyomizu-dera có ít nhất một ngàn thanh trúc nối với nhau qua các lỗ mộng. Đây cũng là đỉnh cao của kiến trúc gỗ của Nhật Bản. Đến đây du khách có thể nhìn phía dưới quang cảnh tuyệt vời của cố đô Kyoto. Có một câu thành ngữ tiếng Nhật hay thường nghe nói ở đây đó là Nhảy từ vũ đài chùa Kiyomizu. Khi ai có quyết tâm muốn làm điều gì đó thì không chỉ bất chấp hiểm nguy mà còn phải có động lực và nghị lực mới dám nhảy từ độ cao dưới sự bảo trợ của Phật bà Quan Âm thì lời cầu nguyện của mình mới thành hiện thực. Dưới thời Edo, có đến 234 lần nhảy được ghi nhận thực hiện và trong số đó có đến 85.4% người còn sống sót. Nay hành động nầy bị nghiêm cấm. Chùa Kiyomizu là một điểm du lịch không thể thiếu sót trong cuộc hành trình ở cố đô Kyoto.
Etant située à l’est de l’ancienne capitale Kyoto, cette pagode qui appartient aux sectes bouddhiste et shintoïste est très connue au Japon. Construite à la fin de la période Nara (778), reconstruite ensuite en 1633 après l’incendie par le shogun Tokugawa Iemitsu et reconnue par l’UNESCO comme patrimoine culturel mondial en 1994. En fait, elle est un complexe architectural composé de plusieurs temples et appelé aussi en vietnamien sous le nom Thanh Thủy car elle se distingue par son eau cristalline sacrée coulant du mont Otowayama. En japonais, Kiyomizu signifie « eau pure » et Dera « pagode ». La caractéristique de cette source d’eau réside dans l’existence de trois filets d’eau très efficaces en termes de « longévité », « amour » et « réussite dans les études ». Si le visiteur a le désir sincère de prendre une gorgée d’eau dans l’un de ces trois filets d’eau, son vœu sera exaucé. S’il boit 2 gorgées, l’efficacité sera réduite de moitié. Par contre si trois gorgées d’eau sont prises d’une manière continue, il ne lui restera plus qu’un tiers de l’efficacité dans la réalisation de son vœu. S’il prend en même temps tous les 3 filets d’eau, son vœu ne sera plus exaucé. Une foule immense de visiteurs continue à faire la queue pour tenter cette expérience. À cause du manque de temps limité à deux heures pour cette visite, je ne suis pas tenté de le faire.

Par contre je continue à faire les photos et je vais chercher dans une boutique proche de cette source d’eau un petit talisman connu pour son efficacité dans les études. J’aime l’offrir à mon petit-fils lors de mon retour en France. De manière analogue à celle trouvée à l’église de Lourdes, depuis le parking, les visiteurs doivent gravir tous les jours la pente de la route pour arriver à la porte de la pagode Niomon (portail Nhị Vương). Des deux côtés de cette longue route, les boutiques sont toujours bondées de touristes et de fidèles venant rendre hommage à la statue du Bouddha Guan Yin (Kannon) à 11 têtes. La deuxième caractéristique de ce complexe architectural est que l’auvent de la partie principale du temple a été entièrement construit sans recourir à l’utilisation des clous. Avec cette technique, une pagode japonaise comme Kiyomizu-dera possède au moins un millier de joints assemblés par mortaises ou tenons. C’est le summum de l’architecture japonaise en bois. C’est ici qu’en contrebas le visiteur a la vue panoramique superbe de l’ancienne capitale Kyoto. Il y a une expression japonaise qu’on est habitué à entendre souvent ici « Saut à partir de la plateforme de la pagode ». Quand quelqu’un est déterminé à faire quelque chose, il doit non seulement défier le danger, mais aussi avoir la motivation et la volonté d’oser sauter du haut de la plateforme sous les auspices du Bouddha Guan Yin (Kannon). C’est ainsi que son vœu deviendra réalité. À l’époque Edo, on a enregistré 234 sauts effectués mais il y a eu 85,4% de survivants. Cette expérience est désormais interdite. La pagode Kiyomizu-dera est un site touristique à ne pas manquer lorsqu’on a l’occasion de visiter le Japon.

Version anglaise

Located east of the former capital Kyoto, this pagoda, which belongs to the Buddhist and Shinto sects, is very well known in Japan. Built at the end of the Nara period (778), then rebuilt in 1633 after a fire by the shogun Tokugawa Iemitsu, it was recognized by UNESCO as a World Cultural Heritage site in 1994. In fact, it is an architectural complex composed of several temples and is also called in Vietnamese by the name Thanh Thủy because it is distinguished by its sacred crystalline water flowing from Mount Otowayama. In Japanese, Kiyomizu means « pure water » and Dera means « pagoda. » The characteristic of this water source lies in the existence of three streams of water that are very effective in terms of « longevity, » « love, » and « success in studies. » If the visitor sincerely desires to take a sip of water from one of these three streams, their wish will be granted. If they drink 2 sips, the effectiveness will be reduced by half. However, if three sips of water are taken continuously, only one-third of the effectiveness in fulfilling the wish will remain. If all three streams of water are taken at the same time, the wish will no longer be granted. A huge crowd of visitors continues to queue to try this experience. Due to the limited time of two hours for this visit, I am not tempted to do it.

On the other hand, I continue to take photos and I am going to look in a shop near this water source for a small talisman known for its effectiveness in studies. I like to give it to my grandson when I return to France. Similarly to the one found at the church in Lourdes, from the parking lot, visitors must climb the slope of the road every day to reach the gate of the Niomon pagoda (Nhị Vương gate). On both sides of this long road, the shops are always crowded with tourists and devotees coming to pay homage to the statue of the 11-headed Buddha Guan Yin (Kannon). The second characteristic of this architectural complex is that the canopy of the main part of the temple was entirely built without using nails. With this technique, a Japanese pagoda like Kiyomizu-dera has at least a thousand joints assembled by mortises or tenons. It is the pinnacle of Japanese wooden architecture. It is here, below, that the visitor has a superb panoramic view of the ancient capital Kyoto. There is a Japanese expression that is often heard here: « Jump from the pagoda platform. » When someone is determined to do something, they must not only face danger but also have the motivation and will to dare to jump from the top of the platform under the auspices of Buddha Guan Yin (Kannon). This is how their wish will come true.

During the Edo period, 234 jumps were recorded, but there was an 85.4% survival rate. This practice is now prohibited. The Kiyomizu-dera pagoda is a must-see tourist site when visiting Japan.

Galerie des photos

[RETURN JAPAN]

Kyoto (Cố đô Kyoto, Nhật Bản)

j050807 Culture, Histoire, Japon, Lịch sử, Religion, Sites touristiques, Traditions, Villes janvier 31, 2024octobre 23, 2025

Kyoto (Cố đô Kyoto, Nhật Bản)

Version française
Version anglaise
Pictures gallery

Có một thời thịnh vượng, Tokyo còn được gọi là Edo. Muốn đến cố đô Kyoto lữ khách phải đi bộ hay đi ngựa nhiều ngày với con đường ngoạn mục Tokaido dài có 500 cây số.Tuyến đường nầy có nhiều lữ quán, các đền thờ thần đạo hay Phật giáo, các di tích lịch sử sẽ để lại cho lữ khách những kỷ niệm khó quên như đèo Nakayama, đền Ise, chùa Thanh Thủy (Kiyomieu-dera), chùa gác vàng Kinka kuji của tướng quân Yoshimitsu Ashikaga vân vân … Chính vì thế tuyến đường nầy trở nên một nguồn cảm hứng không ít cho nhiều họa sỹ mà trong đó có Hiroshige mà chúng ta được biết qua bộ tranh màu của ông được in trên các mộc bản của thế giới nổi trôi, thường gọi là ukiyo-e (phù thế hội). Thời ki hoàng kim của ukiyo-e là từ khoảng những năm 1790 cho đến năm 1850. Sáng nay tụi nầy được anh HDV dẫn đến cố đô Kyoto. Cũng tuyến đường nầy nhưng được thay thế bằng con đường sắt với tàu cao tốc TGV Tokaido Shinkansen và được dừng lại ở nhà ga Kakegawa để lấy xe bus đi tham quan vườn hoa nổi tiếng của Nhật Hammatsu của tỉnh Shizuoka. Trạm ga nào cũng sạch sẽ luôn ở trên tàu cao tốc cũng vậy trong một không gian yên lặng.

Rất tiếc trời rất u ám nên chụp ảnh không vừa ý chi cho mấy khi đến tham quan công viên Hammatsu. Nơi nầy có rất nhiều cây bonsai hình dáng khác nhau trông lạ mắt lắm đấy nhưng cũng không kém phần lãng mạn như ở các công viên Paris. Sau đó tụi này lấy xe bus đến cố đô Kyoto nơi ở của Nhật hoàng vào buổi chiều. Ở đây đường xá cũng sạch sẽ nhưng thời gian có vẻ chậm lại nhịp sống hằng ngày tựa như ở cố đô Huế của nước ta vậy.

Version française

À une époque florissante, Tokyo était également connue sous le nom d’Edo. Pour se rendre à l’ancienne capitale de Kyoto, les voyageurs devaient marcher à pied ou à cheval plusieurs jours sur la spectaculaire route du Tokaido, longue de cinq cent kilomètres. Celle-ci comptait de nombreuses auberges, temples shintoïstes ou bouddhistes et des sites historiques qui leur ont laissé des souvenirs inoubliables tels que le col Nakayama, le temple Ise, la pagode Kiyomieu-dera ou le pavillon d’or Kinkaku-ji du shôgun Yoshimitsu Ashikaga etc. C’était pourquoi cet itinéraire devenait ainsi une source d’inspiration pour de nombreux artistes, dont Hiroshige que l’on connaît grâce à ses peintures en couleurs imprimées sur planches de bois du monde flottant, souvent appelées ukiyo-e. L’âge d’or de l’ukiyo-e s’était déroulé entre 1790 et 1850 environ. Ce matin, le guide nous a emmenés dans l’ancienne capitale de Kyoto. Ce même itinéraire a été remplacé par le chemin de fer avec le train à grande vitesse TGV Tokaido Shinkansen. Nous devions descendre à la gare de Kakegawa pour prendre un bus afin de pouvoir visiter le célèbre parc floral Hammatsu de la préfecture de Shizuoka. Nous constations la propreté partout, y compris dans le train à grande vitesse dans un espace silencieux.

À cause du mauvais temps, il était impossible pour moi de faire des photos comme il le fallait lors ma visite au parc floral. Celui-ci possédait de nombreux bonsaïs de formes différentes. Cela m’étonna tellement mais il n’était pas moins romantique que les jardins de Paris. Puis nous allions prendre le bus dans l’après-midi pour rendre visite à l’ancienne capitale de Kyoto, où résidait l’empereur du Japon. Ici, les rues sont propres mais le temps semble ralentir le rythme de vie au quotidien comme celui trouvé dans l’ancienne capitale Huế de notre pays.

Version anglaise

At a flourishing time, Tokyo was also known as Edo. To reach the former capital Kyoto, travelers had to walk or ride horses for several days along the spectacular Tokaido route, which is five hundred kilometers long. This route included numerous inns, Shinto or Buddhist temples, and historical sites that left them unforgettable memories such as the Nakayama Pass, the Ise Temple, the Kiyomizu-dera Pagoda, or the Kinkaku-ji Golden Pavilion of Shogun Yoshimitsu Ashikaga, etc. This is why this itinerary became a source of inspiration for many artists, including Hiroshige, who is known for his color paintings printed on woodblocks of the floating world, often called ukiyo-e. The golden age of ukiyo-e took place roughly between 1790 and 1850. This morning, the guide took us to the former capital Kyoto. This same route has been replaced by the railway with the high-speed TGV Tokaido Shinkansen train. We had to get off at Kakegawa station to take a bus in order to visit the famous Hamamatsu flower park in Shizuoka Prefecture. We noticed cleanliness everywhere, including on the high-speed train in a quiet space.

Because of the bad weather, it was impossible for me to take photos properly during my visit to the floral park. It had many bonsais of different shapes. This surprised me so much, but it was no less romantic than the gardens of Paris. Then we were going to take the bus in the afternoon to visit the former capital of Kyoto, where the emperor of Japan resided. Here, the streets are clean, but time seems to slow down the daily pace of life, similar to what is found in the former capital Huế of our country.

Pictures gallery

[RETURN JAPAN]