Art
Art des pays d’Asie du Sud ou de la France
Louvre (Egypte pharaonique)
Musée du Louvre (Bảo tàng viện Louvre)
Bảo tàng viện Louvre không những khác biệt là một bảo tàng lớn nhất Paris về diện tích (210 000 m2 mà đã có 68000 m2 dàng cho triển lãm) mà còn là một trong những bảo tàng trọng đại ở thế giới. Bảo tàng viện Louvre lúc nào đêm cũng như ngày rất đẹp khiến người du khách ngưỡng mộ nhất là có những kiệt tác như Léonard de Vinci, Eugène Delacroix, Caravage, Raphaël, Arcimboldo vân vân….. Còn thêm một kim tư tháp kính ở giữa sân Napoléon, được kiến trúc sư người Mỹ gốc Hoa Ieoh Ming Pei. thiết kế. Cấu trúc bằng kim loại nầy chịu đựng mặt đường kiến gồm có sắt thép và aluminium nặng 200 tấn. Một ấn tượng hiện đại nhất thế giới.
Le musée du Louvre n’est pas non seulement le plus grand musée de Paris par sa surface (210 000 m² dont 68 000 consacrés aux expositions mais aussi l’un des plus importants du monde. De jour comme de nuit , le musée est tellement splendide avec ses œuvres d’art de Léonard de Vinci, Eugène Delacroix, Caravage, Raphaël, Arcimboldo etc. De plus son pyramide conçu par l’architecte américain d’origine chinoise Ieoh Ming Pei, est au cœur de la cour de Napoléon .Cette structure métallique supportant le parement en verre est faite d’acier et d’aluminium et pèse 200 tonnes. Une impression mondiale moderne.
Galerie des photos (Pictures gallery)
Opéra Garnier (Nhà hát Opéra Garnier)
Đây là một trong những nhà hát tráng lệ và đẹp nhất ở thế giới. Nhờ sáng kiến và trí tưởng tượng của kiến trúc sư Charles Garnier, nhà hát nầy là một công trình nổi bật được hoàn thành sau thời kỳ đế chế thứ hai của Pháp quốc trong khu vực thiết kế của nam tước Haussman qua sự yêu cầu của hoàng đế Napoléon III.
C’est l’un des plus beaux théâtres au monde. Imaginé par l’architecte Charles Garnier, cet opéra prit place à la fin du second empire dans le Paris haussmanien à la demande de l’empereur Napoléon III.
This is one of the most magnificent and beautiful theaters in the world. Thanks to the initiative and imagination of architect Charles Garnier, this theater is a remarkable work completed after the period of the Second French Empire in the area designed by Baron Haussman at the request of Emperor Napoleon III.
This is one of the most magnificent and beautiful theaters in the world. Thanks to the initiative and imagination of architect Charles Garnier, this theater is a remarkable work completed after the period of the Second French Empire in the area designed by Baron Haussman at the request of Emperor Napoleon III.
OPERA GARNIER, PARIS
Sainte-Chapelle (Nhà thờ Sainte Chapelle)
Ít ai biết đến nhà thờ nầy bằng Notre Dame de Paris. Nó nằm trong lãnh vực của bộ tư pháp và cũng không xa chi cho mấy nhà thờ Notre Dame. Được xây dựng vào năm 1242, dưới thời vua Saint Louis (Louis IX), thời gian xây dựng nhà thờ mất khoảng 7 năm. Khi hoàn thành, công trình này khác biệt không những bỡi vẻ thanh lịch đặc sắc và đồ sộ mà còn thấy sự liều lĩnh trong việc xây dưng kiến trúc gothic nầy dựa trên việc nâng cao trọng đại các cửa kiến không dùng vách tường. Gần bờ sông Seine, nhà thờ Sainte Chapelle là một trong những kiến trúc kiệt tác nằm giữa khu phố lịch sữ latin. Được chọn làm nơi lưu giữ những thánh tích như vòng gai của Đức Chúa Jésus truớc khi chúa bị đóng đinh vào thập tự mà vua Louis IX có được năm 1239.
Saint-Chapelle est moins connue que l’église Notre Dame de Paris. Édifiée en 1242 sous le règne du roi Louis IX (ou Saint Louis), elle est située à l’intérieur du domaine appartenant au ministère de la justice qui n’est pas trop loin de l’église Notre Dame. Sa durée de réalisation prend à peu près 7 ans. Elle se distingue non seulement, lors de sa finition, par l’élégance extraordinaire et la taille impressionnante mais aussi par la hardiesse de construire un œuvre d’art gothique basé essentiellement sur l’élévation importante et l’absence presque totale des murs au niveau des fenêtres. Localisée sur l’île de la Cité, la Sainte-Chapelle est l’un des chefs d’œuvre situé au cœur historique du quartier latin. Elle a été choisie par le roi Louis IX pour abriter les reliques qu’il avait acquises en 1239, en particulier la couronne d’épines posée sur la tête du Christ avant sa crucifixion.
Điêu Khắc Cổ Chămpa: Phần 3 (Sculpture du Chămpa)
Phong Cách Mỹ Sơn A 1 (Thế kỷ 10)
Nhà nghiên cứu Jean Boisselier nhận thấy có hai phong cách. Phong cách đầu tiên thường gọi là phong cách Khương Mỹ ( nửa đầu thế kỷ 10) gồm có những công trình thường lấy lại những nét đã thấy qua trong phong cách Đồng Dương . Còn phong cách thứ nhì được biết với tên Trà Kiệu (hậu bán thế kỷ 10) thì trong những công trình không còn thấy phong cách Đồng Dương nửa. Người ta nhận thấy ảnh hưởng Nam Dương-Chà Và ngày càng càng rõ rệt sau khi chịu ảnh hưởng của người Khờ Me.
Trong phong cách Khương Mỹ, chúng ta thường thấy sự hài hòa và đối xứng. Thường thấy trong nét mặt của các tạo vật điêu khắc sự dịu dàng. Còn trong phong cách Trà Kiệu thì ngoài sự dịu dàng trên khuôn mặt hay tư thế, còn thấy được khuôn mặt mĩm cười hay là vẻ đẹp ở trên các đồ trang sức, thường có khuynh hướng nghiên về phù điêu nổi cao vân vân…Sự gia tăng vẻ đẹp của phụ nữ không thể phủ nhận: tính nảy nở của đôi vú, chiều rộng của xương chậu, nét duyên dáng và hấp dẫn của cơ thể vân vân ….
Điêu Khắc Cổ Chămpa
Sau phong cách Trà Kiệu thì có phong cách Chánh Lộ (thế kỷ 11) . Nhận thấy ở tác phẩm của phong cách nầy những nét chính như sau: môi dày, miệng rộng, lông mày nhô ra. Không còn thấy khuôn mặt mĩm cười , thân hình cong lại, sự giản dị trong việc trang sức và mũ đội (Kirita-Mukuta). Có thể nói đây sự rỏ ràng trong việc trở về truyền thống xưa. Phong cách nầy là một phong cách dịch chuyển giữa phong cách Mỹ Sơn A 1 và phong cách Bình Định (hay Tháp Mắm).
Phong cách Tháp Mắm (từ cuối thế kỷ 11 đến cuối thế kỷ 13)
(hay phong cách Bình Ðịnh)
Phong cách nầy được thấy từ cuối thế kỷ 11 đến cuối thế kỷ 13. Vương quốc Chămpa trở thành một thuộc quốc của Chân Lạp suốt 20 năm trời (từ 1203 đến 1220). Vì lý do nầy chúng ta nhận thấy có ảnh hưởng quan trọng của nghệ thuật Angkor trong phong cách nầy. Không phải việc tình cờ mà nhà uyên bác Pháp Jean Boisselier gán buổi ban đầu phong cách Tháp Mắm thuộc về phong cách Bayon trong nghệ thuật Chămpa. Phong cách nầy không những mang tính chất phóng đại mà còn biểu hiện một cách dị thường các con vật, các chư thánh và môn thần (môi dày, con ngươi không đậm, chân mày nổi ra rõ rệt, lỗ mũi nở ra , ria mép). Những tác phẩm Chămpa của thời gian dài nầy có không những liên hệ mật thiết với nghệ thuật Khơ Me mà còn với Đại Việt (thời Lý – Trần) qua những con rồng , những tháp vàng, bạc và ngà đấy. Trong phong cách nầy, những tác phẩm điêu khắc rất đa dạng và phong phú nhưng thường có xu hướng hoang đuờng , mang tính huyền thoại hơn là hiện thực.
Đôi khi, các mãnh thú dữ tơn được chạm khắc ngoài sức tưởng tượng và mang tính chất phóng đại, trở thành những con vật ngộ nghĩnh và dễ thương.
Chúng ta cũng có thể cùng ý tưởng mơ hồ của nhà uyên bác Pháp Jean Boisselier về nghệ thuật Chămpa bằng cách tự hỏi rằng chúng ta đề cập một công trình trụy lạc hay là chúng ta đến chót đĩnh của một nghệ thuật đi vượt xa giới hạn của nó.
Makara
Nhà nghiên cứu Việt Ngô văn Doanh có dịp so sánh phong cách nầy với tia sáng của một chiều tà: Mặc dầu nó có lộng lẫy và gay gắt nóng bỏng nhưng nó quá già nua. Nó chuẩn bị tắt dần với nuôi tiếc để rồi sau đó nhường chổ lại cho phong cách Yang Mung và Pô Rome.
Phong cách Tháp mắm
Phong Cách Muộn
Phong cách Yang Mum và Pô Rome (Thế kỷ 14- Thế kỷ 15)
Thường thấy ở hai phong cách nầy tính chất tầm thường và sơ lược. Có xu hướng lo những mô hình cần chạm khắc và chỉ phác tháo phần còn lại nhất là đôi chân dưới thường gán vào một khối đá hay bệ. Thường gọi là kut, những bia mộ mà nền móng của mộ không chạm khắc thường cắm vào đất khiến nhìn xem thấy đây là một hình dáng người thô sơ không biết có phải ảnh hưởng hồi giáo hay là trở về quá khứ với tín ngưỡng vật linh.
Sau khi Vijaya (Bình Định) thất thủ chống lại người Việt dưới triều đại nhà Lê (Lê Thánh Tôn) và mất đi các thánh địa như Mỹ Sơn, Trà Kiễu, Đồng Dương thì Ấn Độ giáo không còn là quốc giáo mà phải nhường bước lại cho các hình thức tôn giáo khác như ( đạo thờ các thần linh, đạo Hồi). Chính vì vậy điêu khắc cổ Chămpa cũng suy tàn từ đó.
Bị lãng quên qua bao nhiêu ngày tháng, gần đây trở nên sỡ hữu của dân tộc Việt, điêu khắc cổ Chămpa không những được ngưỡng mộ bởi dân Việt mà còn trở thành, từ khi có cuộc triển lãm các bảo vật nghệ thuật Việt Nam ở bảo tàng viện Guimet, năm 2005, một thành phần trọng đại trong nghệ thuật Việt Nam. Từ đây, điêu khắc cổ Chămpa là một phần không thể thiếu sót được trong di sản văn hóa và nghệ thuật của Việt Nam.
[Trở về trang Điêu Khắc cổ Chămpa]
Tài liệu tham khảo
- La statuaire du Champa. Jean Boisselier. Volume LIV, EFEO Paris 1963.
- Văn hóa cổ Champa. Ngô . Văn Doanh. NXB Dân Tộc 2002
- Champa sculpture. Nguyễn Thế Thục. NXB Thông Tấn 2007
- Jean Boisselier . La statuaire du Champa. Recherche sur les cultes et l’iconographie.
- Bénisti Mireille: Arts asiatiques. Année 1965. Volume 12. N°1.
- L’art du Champa. Jean François Hubert. Editeur Parkstone Press International. 2005
- Pérégrinations culturelles au Champa. Nguyễn Vă Kự, Ngô Văn Doanh, Andrew Hardy. Editions Thế Giới Publishers 2005
Điêu Khắc Cổ Chămpa: Phần 2 (Sculpture du Chămpa)
Phần hai
Phong cách Mỹ Sơn E1: (thế kỷ 7- giữa thế kỷ 8)
Những tạo vật điêu khắc của thánh địa Mỹ Sơn không những khác biệt về nét vẻ thanh nhã tìm thấy trong chi tiết mà còn có sự linh hoạt trong nghệ thuật trang trí. Sự phối hợp kinh ngạc và tuyệt vời của những đoạn diễn tả hiện thực và những thành phần đặc điểm tìm thấy ở giáo lý của Ấn Độ giáo làm nổi bật bước đầu của thời đại vàng son của văn hóa Chămpa. Thường thấy ở đầu các thần thánh của thánh địa Mỹ Sơn như sau: mặt vuông, mắt to, môi dày, tai thường đeo vòng lớn, mũi thẳng, tóc xoán ốc chảy dài xuống vai kềm theo vòng hào quang sau gáy. Có thể nhận thấy ảnh hưởng của Chân Lạp qua tư thế nằm của thần Visnu , thường có liên hệ đến ngang cửa của thời tiền Angkor mà tìm thấy được ở trán tường của Mỹ Sơn E1.
Phong cách Hòa Lai (Thế kỷ thứ 8 – giữa thế kỷ 9 ) (Thời kỳ Hoàn Vương)
Đây là thời kỳ mà ảnh hưởng Java rất quan trọng. Tư thế núng nính, thể hiện quyến rũ cũng như vẻ duyên dáng tìm thấy trong điêu khắc và vòng hào quang sau gáy thường tạo cho phong cách nầy một tinh tế không thể phủ nhận được. Các tạo vật kiến trúc nầy hình như chỉ còn trông thấy được trong các đền mà thôi. Nhà nghiên cứu Jean Boisselier nhận xét một lô đồng thau có niên hiệu thời đại đó thường có nguồn gốc Nam Dương. Điều nầy chứng tỏ liên hệ mật thiết giữa Chămpa và Nam Dương (Java) và sự truyền bá đầu tiên của Phật giáo Đại Thừa vào Chămpa qua vương quốc Srivijaya.
Phong cách Đồng Dương (thế kỷ 9- thế kỷ 10)
Đây là phong cách mà các nhà điêu khắc chú ý đến nhiều về khuôn mặt, diện mạo rất điển hình. Những nét chung thường thấy ở phong cách nầy như sau: hàng long mầy lồi lên thường nối liền bỡi một đường dài, quằn quẹo và đi lên đụng tóc, môi dày với mép vểnh lên, môi trên thường được tô điểm bằng một bộ râu lớn quăn lên và lỗ mũi tẹt, nở ra bề mặt và khoằm khi nhìn nghiên, trán hẹp và cằm cụt. Các thần thánh thường có con mắt ngay giữa trán. Không bao giờ có nụ cười ở trên khuôn mặt. Phong cách nầy liên quan đến thời đại Indrapura mà Phật giáo có được sự tiến triển quan trọng nhất là được vua Indravarman II xem như Phật giáo là tôn giáo riêng biệt dành cho ông.
Phật mẫu Tara,
bề cao của tượng 1m20 (2002)
Vua dựng lên vào giữa thế kỷ 9 (năm 875) một tu viện Phật giáo (vihara) ở Đồng Dương cách xa thành phố Đà Nẵng 65 cây số. Nơi nầy tìm thấy được nhiều công trình liên quan đến Phật giáo Đại Thừa và luôn cả bia ký nhắ c đến lòng tôn kính của vua Indravarman II đối với Phật mẫu Laksmindra Lokesvara và thần Shiva Bhadesrava. Đây là sự hòa đồng tôn giáo của Chămpa trong thời gian nầy. Nhiều câu hỏi được nêu ra về nguồn gốc ảnh hưởng Phật giáo của Chămpa. Từ lâu chúng ta có thể tưởng và nghĩ rằng nó đến từ ảnh hưởng Trung Hoa trước triều đại nhà Lương qua trung tâm Nam Kinh ở Wanfosi (Thành Đô, Tứ Xuyên) hay là ở Qingzhou (Sơn Đông). Nhưng cũng có thể nó đến từ phiá nam đến từ vương quốc Phù Nam ở đồng bằng sông Cữu Long. Phong cách Đồng Dương đem lại cho các tượng Phật một hình dáng đầy tính chất nam giới, dịu dàng thận trọng và trang nghiêm.( tiếp theo )
[Trở về trang điêu khắc cổ Chămpa]
Bộ sưu tập hình thuộc về phong cách Đồng Dương
Điêu Khắc Cổ Chămpa. (Sculpture du Chămpa: 1ère partie)
Cho đến hôm nay, không ai biết rõ nguồn gốc của dân tộc Chàm. Có người nghĩ rằng họ đến từ Châu Á và bi đẩy lui cùng các dân tộc sống miền nam nước Trung Hoa (dân Bách Việt) bỡi người Hoa nhưng còn có những người khác ( nhất là những nhà dân tộc học, dân loại học và ngôn ngữ học) thì nhận diện nguồn gốc của họ đến từ hải đảo qua các công trình nghiên cứu.
Tạc một bức tượng , đó là một cử chỉ mang tính cách nghi lễ tôn giáo.
Đối với những người khoa học nầy, người Chàm chắc chắn là những cư dân ở vùng biển phương nam ( những quốc gia của quần đảo hay bán đảo Mã lai). Những lời truyền khẩu thưòng nhắc đến ở thời huyền thoại, những quan hệ mật thiết giữa Chămpa và Java (hay Chà Và)(Nam Dương), càng cũng cố thêm giã thuyết cuối cùng nầy.
Thường được gọi là những người Viking của Đông Nam Á, người Chàm sống theo bờ biển của miền trung và miền nam Vietnam hiện nay. Công việc chính của họ là buôn bán. Họ liên hệ rất sớm với Trung Hoa và những vùng đất xa hơn bán đảo Mã Lai, có thể là vùng ven biển của miền nam Ấn Độ.
Điêu khắc cổ của Chămpa tuy có xu hướng hoàn toàn về tôn giáo, nhưng cũng không tránh được những tác động chính trị và ảnh hưởng từ bên ngoài đến nhất là Ấn Độ, Chân Lạp và Giava (hay Chà Và). Chính nhờ vậy những tác động nầy trở thành những động lực quan trọng trong việc sáng tạo và phát triển phong cách trong nghệ thuật điêu khắc. Theo nhà nghiên cứu Pháp Jean Boisselier, điêu khắc cổ chàm có liên quan mật thiết với lịch sữ. Những thay đổi quan trọng được ghi nhận trong sự phát triển của điêu khắc cổ chàm nhất là qua tượng hình với những biến cố lịch sữ, những thay đổi triều đại hay những quan hệ mà Chămpa có với các nước láng giềng (Việtnam và Chân Lạp). Theo nhà nghiên cứu Việt Ngô văn Doanh, mỗi khi có một tác động mạnh nào từ bên ngoài là ở Chămpa lại xuất hiện một phong cách điêu khắc mới.
Vì thế chỉ cần lấy một thí dụ như sau: từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 12, sự giải thích về nét độc đáo và phong phú mà tìm thấy được ở phong cách Tháp Mắm đó là do sự tăng cường xung đột kịch liệt với Viêtnam và Chân Lạp và sự xuất hiện những khái niệm mới có liên quan đến sự sáng lập của vương quyền.
Hình ảnh điêu khắc cổ Chămpa
Biểu hiện các chư thần Ấn Độ (Bà La Môn hay Shiva giáo và Phật giáo), điêu khắc cổ Chămpa thường dùng một cách tao nhã những khái niệm, những chuẩn mực từ ngoài vào nhưng phá rất nhanh và giải thích sau đó qua truyền thống riêng tư của Chămpa thay vì bắt chước một cách mù quáng và mang tính chất lệ thuộc. Điêu khắc cổ Chămpa được xem trước hết như là một phương tiện dùng để thiền và một bằng chứng sùng đạo. Tạc một bức tượng , đó là một cử chỉ mang tính cách nghi lễ tôn giáo. Với đôi bàn tay khéo léo, dù bị gò bó với các chuẩn mực tôn giáo, người thợ chàm thường thành công tạo một linh hồn với lòng nhiệt tâm cho một mô đá trơ trụi, biến thành một biểu tượng thần thánh thường kềm theo một khái niệm tôn giáo mà người thợ thích chia sẻ nhiệt thành. Điêu khắc cổ Chămpa rất yên tĩnh. Không có cảnh tượng nào kinh dị tìm thấy. Chỉ có những sinh vật thường không có trên thực tế (sư tữ, rồng, chim , voi vân vân …). Cũng không tìm thấy một hình thức nào mang tính cách bạo động và trụy lạc qua những bức tượng thần thánh. Dù có sự tiến triển phong cách điêu khắc qua dòng lịch sữ , Chămpa vẫn tiếp tục giữ các tạo vật thần linh và các sinh vật trong một chủ đề không thay đổi.
Makara
Nghệ thuật Chămpa đã thành công trong việc giữ đặc tính riêng tư, nét mặt và vẻ đẹp cá biệt khó mà có thể nói đó là môt bản sao của những mô hình từ ngoài đến. Cũng khó đặt ra nghi vấn về đặc tính cá biệt của nó trong điêu khắc cổ của đạo Hindu mà tìm thấy ở Ấn Độ và Đông Nam Á. Mặc dầu thiếu sôi động và thực tế, những tác phẩm của Chămpa thường được chạm khắc phần đông bằng sa thạch và rất hiếm bằng đất nung và hợp kim khác (vàng, bạc, đồng vân vân …). Nói chung kích thước rất khiêm tốn , những tác phẩm nầy kể lại những tín ngưỡng tôn giáo và những khái niệm của thế giới. Nó cũng không thể để chúng ta thản nhiên được vì nó tạo ở nơi chúng ta có một ấn tượng lạ thường. Đấy là một trong những đặc tính của vẻ đẹp duyên dáng tìm thấy trong nghệ thuật Chămpa.
Còn tìm được trong nghệ thuật nầy những tượng chạm cao bằng 3D thường được để đặt trên bệ, những hình chạm nổi cao và thấp dưới dạng phù điêu. Một tượng chạm cao bằng 3D là tượng mà có thể đi vòng quanh để nhìn tác phẩm của người khắc chạm. Hình chạm nổi cao thường có nét khắc bật ra ngoài và không ra khỏi nền. Còn hình chạm nổi thấp thì nét khắc không có sâu trên một cái nền bằng phẳng và không nhấp nhô. Thường nhận thấy trong điêu khắc cổ Chămpa là có xu hướng tới hình tròn dưới dạng phù điêu. Ít có khung cảnh được trông thấy trong điêu khắc nầy. Cũng thấy thiếu sự gắn bó với nhau hay khéo léo trên phương diện gá lắp.
Những tạo vật tìm thấy ở trong điêu khắc Chămpa thường có xu hướng bứt mình ra khỏi không gian và mang tính cách hoành tráng. Dù trong trường hợp những tạo vật nầy có được tập hợp chung như trong những tác phẩm Mỹ Sơn, Trà Kiệu kể lại cuộc sống thường ngày của người Chămpa thì chúng ta có cảm tưởng từng tạo vật như tách rời nhau ra và như hoàn toàn độc lập với nhau. Có thể nói rằng người điêu khắc Chàm chỉ nghĩ đến việc sáng tạo vật để bày tỏ ra lòng thành kính và thần hóa vật chạm chớ không có bao giờ chú ý đến các chi tiết và những khuyết điểm có phần không thực tế (chẳng hạng một cái tay quá to hay một cánh tay quá cong của vũ nữ Trà Kiệu) và không có ý mô phỏng các mẫu có gốc từ Ấn Độ khiến đem lại cho điêu khắc chàm một tính chất hoành tráng mà không tìm thấy ở các điêu khắc khác. Những tác phẩm nầy tuy không có nhiều nhưng chứng tỏ được hình dáng và nét đẹp của các tôn giáo. Khó mà đưa ra một phong cách chung. Tuy nhiên có thể nhận thấy có vài nét tương tựa của nghệ thuật Ấn Độ Amaravati. Chỉ ở giữa thế kỷ thứ 7 dưới ngự tri của vua Prakasadharma Vikrantavarman I thì điêu khăc cổ Chàm mới thành hình và biểu lộ tính cách độc đáo và riêng biệt.
[ Điêu khắc cổ Chămpa (phần 2)]
[ Điêu khắc cổ Chămpa (phần 3)]
- Phong cách Mỹ Sơn E1: (Thế kỷ 7- giữa thế kỷ 8)
- (Phong cách Hòa Lai). (giữa thế kỷ 8 -giữa thế 9) Thời kỳ Hoàn Vương
- Phong cách Ðồng Dương (Thế kỷ 9 – Thế kỷ 10 )
- Phong cách Mỹ Sơn A 1 (Thế kỷ 10)
- Phong cách Tháp Mắm (hoặc phong cách Bình Ðịnh)
- Phong cách Yang Mum và Pô Rome (Thế kỷ 14 – thế kỷ 15)
The valley of Chămpa kings (Thánh Địa Mỹ Sơn)
Version française ou vietnamienne
The valley of Chămpa kings
The Old Chămpa inhabitants have incarnated their soul into the soil and the stone and they have been able to take advantage of the nature for making it in a splendid, mysterious and grandiose Mỹ Sơn. It is a real architectural, sculptural and artistic museum for the outstanding value in the world that it is difficult to fully understand.
(Late architecte Kasimierz Kwakowski )
The brick buildings and sandstone statues are the cornerstone in the Chămpa art. Contrary to the Khmer, the Chămpa people continued to build the edifices in brick, despite the perfect mastery of sandstone in decorations and statues. The Chămpa architecture is inspired by India. The works are essentially composed of a main temple (or kalan in the Cham language), some towers and some outbuildings, the whole included in the enclosure. The brick carving remains a particular and original Chămpa art rarely found among other peoples of Southeast Asia.
Mỹ Sơn could be compared with Angkor (Cambodia), Pagan (Myamar), Borobudur (Indonesia) and Ayutthaya (Thaïland). Mỹ Sơn is located in a valley located approximatively 10 km west of Trà Kiệu. This one was known as the capital of Lâm Ấp kingdom (Linyi) from 605 to 707 with the name Simhapura and situated 37km south of Đà Nẵng city.
Pictures gallery
A great homage to Chămpa civilization vanished in the turbulence of history.
Pagode Dâu (Bắc Ninh)
Pagode Dâu berceau du bouddhisme vietnamien
La pagode Dâu vue à partir de sa porche
Version vietnamienne
English version
Loin de Hanoï d’une trentaine de kilomètres, la pagode Dâu est la pagode la plus ancienne du Vietnam car elle fut édifiée au début de l’ère chrétienne dans la région Dâu connue fréquemment à cette époque sous le nom « Luy Lâu ». Au temps des Han (les Chinois), Luy Lâu fut considérée comme la capitale de Giao Châu ( Giao Chỉ) de 111 av. J.C jusqu’à 106 av. J.C. À cette époque, elle reçut très tôt, selon le chercheur vietnamien Hà Văn Tấn, l’influence bouddhiste venant de l’Inde jusqu’au Vème siècle. Le gouverneur chinois Shi Xie ( Sĩ Nhiếp en vietnamien) (177-266) était accompagné souvent en ville par des religieux venant de l’Inde (người Hồi) ou de l’Asie Centrale (Trung Á) à chaque sortie. À la fin du IIème siècle, Luy Lâu devint le premier centre bouddhique vietnamien avec les cinq pagodes anciennes: la pagode Dâu dédiée au Génie des nuages Pháp Vân (“thần mây”), la pagode Đậu au Génie des Pluies Pháp Vũ ( “thần mưa”), la pagode Tướng au Génie du tonnerre Pháp Lôi (“thần sấm”), la pagode Dàn au Génie des éclairs Pháp Điện ( “thần chớp”) et la pagode principale à Man Nương, la mère de ces 4 génies (ou Tứ Pháp en vietnamien). Étant les mots sino-vietnamiens, les noms Dâu, Đậu, Tướng, Dàn ont été préférés par les Vietnamiens à la place des noms Mây, Mưa, Sấm , Chớp (Nuages, Pluie, Tonnerre et Éclairs), qui sont en étroite relation avec la force naturelle trouvée dans le milieu agricole. Le système basé sur ces 4 génies évoque l’association subtile entre le bouddhisme et les croyances populaires d’origine primitive au Việtnam.
Dès lors, beaucoup de religieux indiens et étrangers tels que Ksudra (Khâu Đà Là), Ma Ha Kỳ Vực (Mahajivaca), Kang-Sen-Houci (Khương Tăng Hội), Dan Tian ne tardèrent pas à séjourner à Luy Lâu et à y prêcher l’enseignement du Bouddha. Le nombre de moines étrangers fut si important que Luy Lâu devint en quelques années plus tard le centre de traduction des sutras parmi lesquels figurait le fameux sutra Saddharmasamadhi (Pháp Hoa Tam Muội) traduit par le moine kouchan Cương Lương Lâu Chi (Kalasivi) dans le courant du IIIème siècle. Selon le vénérable Thích Nhất Hạnh, on a été porté à croire par erreur dans le passé que le moine indien Vinitaruci introdusit le bouddhisme dhyana vietnamien (Thiền) à la fin du VIème siècle. Lors de son passage à Luy Lâu en l’an 580, il résida dans le monastère Pháp Vân appartenant à l’école dhyana. C’est aussi à cette époque que le moine dhyana Quán Duyên était entrain d’y enseigner le dhyana.
Galerie des photos
D’autres moines vietnamiens furent allés en Chine pour prêcher la loi bouddhique avant l’arrivée du fameux moine Bodhidharma reconnu comme le patriarche de l’école dhyana et de l’art martial chinois. Désormais, on sait que c’est au moine sogdiane Kang-Sen-Houci (Khương Tăng Hội) le mérite d’introduire le bouddhisme dhyana au Vietnam. C’est à Luy Lâu que le bouddhisme commençait à s’implanter par le biais de l’histoire de Man Nương et ne rencontrait aucune réticence de la part des Vietnamiens car le bouddhisme acceptait la tolérance et le paganisme traditionnel. Les légendes Thích Quang Phật et Man Nương Phật Mẫu témoignaient de la facilité d’agréger les croyances populaires au bouddhisme. On peut dire que c’est le mariage réussi entre le bouddhisme et les croyances populaires (Mây, Mưa, Sấm, Chớp) trouvées dans ce coin. L’anniversaire de Siddhartha Gautama était aussi celui des 4 génies devenus Bouddhas. La mère Man Nương de ces 4 génies devenait également Avalokiteśvara. On n’hésitait pas à mettre dans les endroits où les 4 génies ont été vénérés, un autel pour le Bouddha. Dès lors, le bouddhisme commença à se propager dans d’autres régions du Tonkin.
Le bouddhisme vietnamien était le mahayana et prenait deux voies dans sa propagation: voie maritime à partir du sud du Vietnam (Founan et Chămpa) et voie terrestre à partir du Nord du Vietnam (Yunnan).