Religion

Religion du Vietnam ou du monde.

The Bahnar : Part 3 (English version)

j050807 Culture, Ethnies, Histoire, Religion, Văn Hóa, Vietnam

peuple_bana5

Version française

Version vietnamienne

Part 3

Once the marriage is celebrated, the young spouses live alternately in their parental families for a certain period according to the agreement established between the two families. It is only after the birth of their first child that they begin to build their own house. The Bahnar adopt monogamy. Rape, incest, and adultery are strictly condemned. In the event that adultery is committed by the surviving spouse, regardless of their sex, during the tomb maintenance period, it is said that they « jump over the coffin « ko dang boăng« . The survivor is not immediately released from their obligations towards the deceased. They are required to pay compensation not to the heirs of the deceased but to the deceased themselves, which is settled by a number of animals sacrificed bơthi on their tomb. That is why the surviving spouse has an interest in shortening the maintenance period if they wish to start a new life. Even in death, the harm caused to the deceased by the fault of their spouse is entitled to material compensation by the number of animals sacrificed on their tomb. In Bahnar tradition, everyone is « free » provided they do not harm the person or property of others. In cases where a person has been wronged in their honor or materially in their property, they are entitled to compensation in the form of indemnity or reimbursement of expenses incurred.

Figurines de bois
devant les maisons funéraires

bana_figurine

The Bahnar do not impose the death penalty. Sending someone to the penal colony corresponds to banishment. The Bahnar know how to practice mutual aid in times of scarcity. In their house, rice alcohol is never drunk, and meat is never eaten without inviting other families. The first ripe rice does not belong solely to the owner of the field but to the entire village.

The freedom to choose a spouse, the division of tasks within a couple, the right to material or moral compensation, and respect for others clearly illustrate the equality between men and women in the ancestral tradition of the Bahnar. There is no essential difference between the legal status of men and women. Among the Bahnar, the democratic mode of operation has existed long before democracy was discovered and practiced in the West. According to the late French ethnologist Georges Condominas, the « savages » do not wait for Minkowski or Einstein to have the notion of space-time.

By using an expression related to space, they indicate a date. They roughly give someone’s age in relation to a significant event. They do not completely destroy the forest because they know how to let it regenerate years after they had consumed it ten or twenty years earlier, like the Mnong of Georges Condominas.

They do not kill game for the pleasure of killing but kill it only to eat and to know how to share it with their compatriots. They keep only a tiny portion of their hunt for themselves. The spreading and use of defoliants by the Americans during the Vietnam War, the slaughter of animals for traditional medicine, the destruction of vegetation and deforestation linked to rapid population growth, the sterilization of the land through excessive use of chemical fertilizers are the prerogative of so-called « civilized » people. Solidarity and mutual aid are not empty words.

The Bahnar are above all « rơngơi » (or free). They are accustomed to saying: « I am rongơi or kodră (master) » to mean that they are free to choose their activities or masters of their destiny. Are they « savages » as has long been thought? It is up to each of us to delve deeper into this question and to use their way of life and culture as a source of inspiration and reflection to enable us to live better and be together in respect of others and nature.

[Back to page « Vietnam, land of 54 ethnies »]

The Bahnar: Part 1 (English version)

j050807 Ethnies, Lịch sử, Religion, Văn Hóa, Vietnam

 

peuple_banaFrench version
Vietnamese version

First part

The Bahnar are part of the Mon-Khmer group of the Austro-Asiatic ethnolinguistic family. They live clustered in the northern part of the Central Highlands of Vietnam (Kontum, Gia Lai, Bình Định, etc.), away from the people of the plains who, at one time, still treated them as savages (or Mọi in Vietnamese). This is due to a lack of understanding of their culture, which leads to maintaining this deplorable attitude and grotesque vision. Even French explorers did not stop referring to them as Mọi in their exploration accounts during the colonial period.

Only ethnologists like the late Georges Condominas succeeded in recognizing them as people respectful of nature and the environment, people deeply connected in harmony with the environment where they live and where all beings (plants and animals), mountains and waters, have a soul like them. The Bahnar live in mountainous regions at various altitudes. They grow rice in dry fields or on swidden fields (slash-and-burn). These often require the relocation of plantations and villages because the ashes from the clearing do not allow the soil to remain fertile beyond two or three years due to the rain washing them away during its passage. The harvests are abundant in the first year after the burning.

The second year begins to be less good. Under poor conditions, it is impossible to keep the field beyond two years. That is why the Bahnar tend to use dry fields, which are often arranged along the edges of waterways. The hoe is the main tool used in their agriculture, but since the beginning of the 20th century, the use of the plow in flooded rice fields has become increasingly common.

dantoc_bana1

Their religious beliefs and myths are similar to those of other ethnic groups encountered in Vietnam. Animists, the Bahnar worship plants such as banyan trees and ficus. The kapok tree is considered the guardian and serves as the sacrificial pole in the celebration of rites and ceremonies. Every river, every water source, every mountain, or every forest has its own spirit (or iang). The Bahnar divide the spirits into two categories: higher-ranking spirits and lower-ranking spirits. The former are gods who created the world and watch over human activities. Among these gods are Bok Kơi Dơi (Male Principle of Nature), Iă Kon Keh (Female Principle of Nature), Bok Glaih (God of thunder and lightning), Iang Xơri (Spirit of rice), Iang Dak (Spirit of waters), etc. As for the second category, most of the spirits are spirits of animals, trees, or objects, including Bok Kla (Mr. Tiger), Roih (Elephant), Kit drok (Toad), Iang Long (Tree spirit), Iang Xatok (Jar spirit), etc.

Faced with these religious beliefs and superstitions, Catholic missionaries struggled at the beginning of their mission to convert the Bahnar to Christianity. They were even forced to falsify their myths to corroborate the Bible. The Christian Bahnar were so attached to their animist beliefs that they gradually managed to assimilate Christianity over the years.

For the Bahnar, death is not the end of a life but the beginning of another in the afterlife. The soul, which the Bahnar call pơngơl, transforms into a ghost (or atâu in Bahnar) and joins the ancestors in the spirit world (dêh atâu). The Bahnar believe that a human being consists of a body (akao) and the soul pơngơl. Life is only possible thanks to the soul and not the body. But the soul is invisible to humans. Only the shaman can see it in the form of a spider, a cricket, or a grasshopper. Each human has three souls: one important main soul (pơngơl xok ueh) which must be attached to the top of the head, and two complementary souls (pơngơl kơpal kol and pơngơl hadang), one located on the forehead and the other in the body. If the main soul, which constitutes the essential breath for the person, leaves the body for an unknown reason and does not return, the person will become ill and die. The complementary souls are there to temporarily replace the main soul. It is the main soul that metamorphoses into a ghost in the other world. This spirit (or ghost) needs food, clothing, and even a house to protect itself from rain and sun. This is the animist belief that the deceased continues to have the same needs in the afterlife. It is also for this reason that during the burial of the deceased, the family builds a hut on the grave: it is the ghost’s house (h’nam atâu).

For the Bahnar, the ghost continues to live in this hut and to roam around the cemetery area. It regularly receives a monthly offering of pork and chicken from its family. This period of tomb maintenance can last several months or even years. It is linked to the financial situation of the deceased’s family. It ends with a ritual ceremony (or tomb abandonment ceremony) whose purpose is to allow the ghost to definitively join the spirit world (dêh atâu) and to break the deceased’s connection with the living. This spirit thus becomes a « grandfather or grandmother spirit » (atâu bok ja). Unlike the Vietnamese, Nùng, Mường, etc., the Bahnar do not practice ancestor worship.

This ritual ceremony takes place once a year and generally begins at the end of the rainy season. The period chosen is when there is a full moon. This ceremony is somewhat like a secondary burial. It is prepared with care and joy. It is scheduled on an auspicious day by all the heads of the bereaved families in consultation with the village elders and usually lasts three days and three nights. There are three essential stages in this ceremony: rites of construction, abandonment, and liberation. Each stage corresponds to an entire day.

In the first stage, the hut covering the tomb is removed and replaced by a funeral house built with construction materials (bamboo, wood, imperata grass) collected over several weeks. The first day of construction is called « dong boxàt » by the Bahnar. The construction work is always accompanied by dance and music in an indescribable jubilation.

In the second stage, the ritual ceremony always begins in the evening. This is the stage of abandoning the tomb. For the Bahnar, it is nar tuk (or day of abandonment). An offering of alcohol and meat is made to the deceased in the funeral house. Then it is the head of the family who begins a prayer and officiates while the relatives can enter the funeral house and lament for the last time the sudden departure of the deceased. Once the rite is finished, the family of the deceased must circle the funeral house seven times counterclockwise. They are accompanied during this round by men carrying on their shoulders a miniature house (or ghost house) and articulated wooden figurines of various sizes operated by a system of strings attempting to simulate all human activities: rice pounding, weaving, etc.

Not even a couple of figurines in copulation is absent. The Bahnar claim that the animation of these figurines in front of the ghost’s house is intended only to provide entertainment, but some ethnologists believe that there is certainly another meaning compared to the customs of other ethnic groups in the region (those of the Batak from North Sumatra). The procession is accompanied by the women’s dance to the rhythm of gongs struck by men dressed in beautiful clothes and each wearing a feather in their hair. Being the climax of the ceremony, this procession is meant to accompany the ghost into the spirit world.

[READING MORE :PART 2]

La reine douairière Ỷ Lan (Thái Hậu Ỷ Lan)

j050807 Histoire, Lịch sử, Religion, Vietnam

(1073-1117) 

Version française

Version anglaise

Ỷ Lan là một phụ nữ rất nổi tiếng  trong lịch sử phong kiến dưới triều đại nhà Lý của nước ta nhất là cuộc đời của bà rất gắn bó với sự nghiệp của hai ông vua kiệt xuất là Lý Thánh Tông chồng bà và Lý Nhân Tông, con của bà. Bà còn để lại cho hậu thế ngày nay nhiều điểm cần làm  rõ nhất là vẫn gọi bà là Ỷ Lan. Qua các bộ sử như Việt Sử lược (thế kỷ 14),  Đại Việt sử ký toàn Thư (thế kỷ 15), thì tác gỉả chỉ ghi bà là Lê Thị Yến nhưng theo giáo sư Hoàng Xuân Hãn trong cuốn Mông Khê bút đàm  của một tác giả người Hoa đời  nhà Tống tên là Thẩm Hoạt  thì có nói tới Lê Thị Yến tức là Ỷ Lan nhưng ông không khẳng định Lê Thị Yến là tên thật của bà trong sách viết về Lý Thường Kiệt và cho rằng chữ Yến ở đây ghi theo âm Trung Quốc. Theo truyện thơ nôm của tác giả Trương Thị Ngọc Trong, một cung tần của chúa Trịnh Cương  thì có cho biết rõ ràng tên thật của bà là Lê Thị Khiết. Quê bà ở hương Thổ Lỗi, tỉnh Hưng Yên. Bà có dáng vẻ đẹp từ lúc nhỏ. Khi được 12 tuổi thì mẹ qua đời. Vài năm sau đó thân phụ bà, người có học vấn và làm quan ở công đường, lấy vợ kế rồi cũng tạ thế. Từ đó  bà sống với  bà mẹ kế, hai mẹ con nương tựa nhau.

Trong dân gian chỉ biết đang lúc vua Lý Thánh Tông được 40 tuỗi chưa có con nên đi ngang qua hương của bà để cầu tự ở các chùa. Trai gái nô nức đổ ra xem còn nàng thì dựa vào gốc lan mà điềm nhiên  tiếp tục hái dâu. Vua  lấy làm lạ bèn cho người đòi nàng đến trước mặt  để hỏi về sự dửng dưng nầy.Trước sự đối đáp cùng  cử chỉ đoan trang dịu dàng và khuôn mặt xinh đẹp, vua động lòng yêu thương nên cho nàng theo long giá về cung và phong cho nàng  từ  nay làm Ỷ Lan phu nhân (1063), Ỷ Lan là có nghĩa là dựa gốc lan.

Vài năm sau, Ỷ Lan sinh một cậu trai tên là Lý Càn Đức. Vua Lý Thánh Tông vô cùng vui mừng  và lập Càn Đức làm hoàng thái tử  tức là Lý Nhân Tông về sau và phong Ỷ Lan làm Thần phi. Năm 1068, Ỷ Lan lại sinh thêm một người con trai tức là hoàng tử Minh Nhân Vương. Sau đó bà được gia phong Ỷ Lan  Nguyên phi  tức là bà đứng trước các phi trong cung và chỉ đứng sau hoàng hậu Thượng Dương  lúc bấy giờ. Từ nay bà trở thành một nhân vật mà được sử nước ta nhắc đến nhiều  dưới triều Lý  qua việc nhiếp chính của bà lúc vua Lý Thánh Tông xuất quân đi  đánh  Chiêm Thành. Sự kiện nầy cho thấy Ỷ Lan phải có tài năng để  thay thế vua cai trị đất nước. Khi vua không  giành được phần thắng lợi  lần đầu, buộc lòng ngài phải đem quân trở về đến châu Cư Liên nhưng  khi nghe tin Nguyên phi Ỷ Lan giúp việc nội trị, cảm hóa được lòng dân vui vẻ nên ngài mới nghĩ bụng: người đàn bà còn làm được như thế mà mình đi đánh Chiêm Thành không thành công, thế ra đàn ông hèn lắm à!.  Ngài bèn quyết định trở lại đánh phá kinh  đô Phật Thệ (Vijaya)(Bình Định)  bắt cho được Rudravarman III (Chế  Củ) mang về triều cùng 5000  tù binh Chàm khiến Chế Củ xin dân ba châu để chuộc tội.

Có một lần vua Lý Thánh Tôn hỏi bà về việc trị quốc mà sử chép lại như sau: Muốn nước giàu dân mạnh, đều quan trọng là phải biết nghe lời can của đấng trung thành.Tuy lời nói ngay thẳng khó nghe chướng tai nhưng cho việc làm có hữu ích. Thuốc đắng khó uống nhưng nó chữa được bệnh.

Qua các sự kiện nầy, chúng ta nhận thấy Nguyên phi Ỷ Lan xuất thân từ một cô thôn nữ nhà nghèo mà trở thành một người  điều hành tài ba trong lúc nhiếp chính thì  chắc chắn phải  có tầm hiểu biết  sâu rộng. Chính bà tự rèn luyện để học hỏi  và để có được một kiến thức uyên thâm. Bà còn giữ một vai trò cực kỳ quan trọng và có một ảnh hưởng không nhỏ dưới triều đại  của vua Lý Thánh Tông.

Khi vua Lý Thánh Tông qua đời ở tuổi 50 thì theo phong tục triều đình phong kiến, tân vương Lý Càn Đức mới được 7 tuổi nên cần có Thái hậu  buông rèm nhiếp chính dù người đó có phải mẹ ruột của vua hay không, chỉ là hoàng hậu của vua Lý Thánh Tông. Bởi vậy hoàng hậu Thượng Dương  được phong làm Thái Hậu còn Ỷ Lan chỉ được phong làm Thái Phi, bà đứng sau Thái Hậu dù bà là mẹ ruột của vua Lý Càn Đức. Chính vì thế mới xảy ra chuyện tranh giành quyền lực khốc liệt  ở hậu cung.

Phe Thượng-Dương thái hậu được thái sư Lý Đạo Thành ủng hộ. Nhưng 4 tháng sau khi Nhân Tông lên ngôi, phe theo thái phó Lý Thường Kiệt đắc thắng. Lý Thường-Kiệt được cất lên làm tể chấp, còn Lý Đạo Thành vì can gián bị biếm ra Nghệ An. Vua lấy quyết định  giam Thái-hậu và 72 thị nữ vào cung Thượng Dương và ép bà phải chết theo vua cùng 72 cung nữ.  Thời bấy giờ nhà Lý vẫn còn giữ tục bắt các cung nữ chết theo vua.

Theo Hoàng Xuân Hãn thì Lý Thường Kiệt có một phần trách nhiệm không nhỏ trong việc khuynh đảo Thượng Dương thái hậu vì binh quyền đều nằm trong tay ông cả. Cũng lạ sử nước ta ít nói  đến  Lý Thường Kiệt  lúc khoảng đầu đời vua Nhân Tông và sử ta  chỉ đổ lỗi  cho Thái Hậu (Ỷ Lan)  xúi con  bởi lòng ganh tị mà thôi chớ đây là vết đen trong sử xán lạn của Ỷ Lan mà luôn cả Lý Thường Kiệt. Các sử gia nho giáo nước ta như Ngô Sĩ Liên, không quá gay gắt hay như  học giả Trần Trọng Kim chỉ nói một cách qua loa về hành động đáng sợ  của bà mà còn tỏ ra thông cảm về chuyện ganh tị của bà.

Có lẽ bà đã có công đóng góp vô cùng to lớn với dân với nước nhất là bà có tài trị nước vô song để cứu nguy đất nước trước ý đồ xâm lăng của nhà Tống và biết chọn tôi hiền tướng giỏi để gíúp vua Lý Nhân Tôn. Bà bỏ qua hiềm kích cũ mà triều Lý Đạo Thành về kinh để trong lo nội chính. Sư việc nầy cho thấy bà biết nghĩ đến xã tắc sơn hà, bỏ qua cái ta và biết thay vua  lúc 10 tuổi để lãnh đao  toàn dân trong cuộc chiến chống ngọai xâm cùng Lý Thường Kiệt. Theo sự nhận xét của  nhà văn Lê Phước,  bà phải có tài năng điều khiển  khéo léo  đất nước nhất là dưới quyền của bà có hai nhân vật kiệt xuất  như Lý Thường Kiệt (quan võ) và Lý Đạo Thành (quan văn)  với sự nhiếp chính lần thứ hai của bà. Bà phải như thế nào để dân có thể đồng tâm nhất trí, vạn người như một, xem bà như Quan Âm Bồ Tát ở thời đó.

Hơn nữa bà đã đóng góp tích cực rất nhiều vào cơ nghiệp nhà Lý về phương diện xã hội. Dưới thời nhà Lý, có nhiều người nghèo khổ phải bán mình đi làm thuê hay làm mướn. Con trai không lấy nổi vợ, con gái cũng không lấy được chồng. Chính bà lấy tiền trong kho của vương triều để chuộc mua lại những cô gái nghèo đã phải bán đợ mình rồi gả họ cho những người đàn ông goá vợ hay nghèo khó không có vợ. Nước ta là nước nông nghiệp nên trâu là con vật rất cần thiết trong việc cầy cấy.  Bởi vậy dưới thời ngự trị của vua Lý Nhân Tông, việc trộm hay giết trâu bị trừng phạt rất nặng. Sự đóng góp của bà rất  lớn  trong việc giúp vua để chọn hiền tài ra giúp nước với sự thành lập Quốc Tự Giám.Thủ khoa đầu tiên là Lê Văn Thịnh được vào cung dạy học cho vua. Về sau ông đuợc làm  tới chức Thái sư (1085) nhưng  vì có sự xung đột ý thức hệ giữa Phật giáo và Nho giáo mà ông là người đứng đầu bên Nho giáo nên bị sa thảy và chịu hàm oan với  vụ án  hồ Dâm Đàm (nay là Hồ Tây)  vào năm Ất Hợi (1095).

Ngoài ra, bà không chỉ là người hâm mộ Phật Giáo mà còn là người hiểu biết sâu sắc về Phật học nhất là ở bên cạnh vua Lý Thánh Tông, lúc còn sống, ngài là bậc tu hành thuộc thế hệ thứ nhất cuả phái Thảo Đường. Thời gian bà bỏ rèm nhiếp chính cũng là thời gian  nước ta phải giải quyết những cuộc chiến tranh với nhà Tống ở phương bắc  (1075-1077) và Chiêm Thành ở phương nam nên bà chưa thể có  làm những công trình to tát để chứng minh sự thành tâm sám hối của mình về việc bức tử hoàng hậu Thượng Dương và 72 cung nữ. Bà là người hiểu rõ luật nhân quả, sự báo ân trả oán trong kinh Phật nên lại càng muốn chuộc lỗi.  Nhờ  Phật tánh có trong người, bà lập được nhiều chùa chiền thờ Phật (150 ngôi chùa)  và việc chuộc bần gia nữ theo lời ghi chép của  Đại Việt Sử Lược nhưng đối Việt Sử Tiêu Án thì việc sám hối làm phúc ấy là quá muộn. (trang 53 – bản điện tử).

Hai thiền sư có công dẫn dắt  bà  và làm bà lưu tâm đến thiền học đó là Đại sư Mãn Giác và Quốc Sư Thông Biện. Sư Mãn Giác là người đầu tiên dẫn dắt con đường tu hành cho thái hậu và hướng dẫn cách giải oan các vong hồn. Mãn Giác là người được vô sư trí (trí tuệ không do thầy dạy) nên rất được vua và thái hậu trân trọng gọi là Trưởng lão. Sư  Mãn Giác đã từng tháp tùng cuộc tuần du cuả thái hậu năm Ất Sửu (1085) và  được Thái Hậu để sư chọn lựa những vị trí thích hợp cho viêc xây chùa dựng tháp. Còn sư Thông Biện là sư  giải thích tường tận từng câu bà hỏi khiến bà hài lòng và đặt tên hiệu cho ông là Thông Biện đại sư trong một buổi tiệc chay ở chùa. Chính cuộc tọa đàm nầy đuợc tả lại trong truyện Sư Thông Biện ở sách Thiền Uyễn Tập Anh. Từ đó sư Thông Biện được triều vào cung làm quốc sư.

Chính là nhờ ảnh hưởng của đạo Phật, bà thấu  hiểu rõ nguồn gốc mọi tội lỗi là từ vô minh, gốc của mọi bất thiện trong thế gian, đời người vô thường, vinh hoa phú quý chỉ phù vân, cái tâm an lạc mới đáng quý. Năm 1117, Thái hậu thư thản ra đi, thọ được 73 tuổi, thụy hiệu là Linh Nhân Phù Thánh Hoàng thái hậu. Bà có để lại cho chúng ta một bài kệ vô đề mà các nhà nghiên cứu văn học xếp bà vào hàng tác giả văn học thời Lý-Trần.

Sắc là không, không tức  sắc
Không là sắc, sắc tức không.
Sắc không đều chẳng quản,
Mới  được hợp chân tông.

Làm người ai chẳng có lỗi lầm nhưng mà giác ngộ như bà có mấy nhiêu người nhất là  bà có công đào tạo một minh quân như Lý Nhân Tông cho đất nước được phồn thịnh về mọi mặt khiến cho hậu thế ngày nay không ngớt nguỡng mộ.

 

Y Lan est une femme très célèbre dans l’histoire féodale de notre pays sous la dynastie des Lý. Sa vie était liée étroitement à la carrière de deux rois remarquables: son mari Lý Thánh Tông et son fils Lý Nhân Tông. Elle a laissé certains points qui méritent d’être éclaircis du fait qu’elle porte  encore le nom de Ỷ Lan. Des ouvrages historiques tels que Việt Sử Lược (XIVème siècle) et Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (XVème siècle) ne la mentionnent que sous le nom de Lê Thị Yến. Mais selon le professeur Hoàng Xuân Hãn dans le livre Mộng Khê Bút Đàm d’un auteur chinois de la dynastie des Song nommé Thẩm Hoạt, il y avait mention de Lê Thị Yến, c’est-à-dire Ỷ Lan, mais il n’a pas confirmé que Lê Thị Yến était son vrai nom dans le livre sur Lý Thường Kiệt et pensait que le mot Yến ici était écrit en prononciation chinoise. D’après le poème nôm de Trương Thị Ngọc Trong, concubine du seigneur Trịnh Cương, son vrai nom est Lê Thị Khiết. 

Sa terre natale était située dans le village de Thổ Lỗi de la province Hưng Yên. Elle était grâcieuse depuis son jeune âge. Sa mère décéda lorsqu’elle avait 12 ans. Quelques années plus tard, son père qui avait fait des études et qui avait  travaillé en tant que  mandarin à la cour, se remaria et décéda à son tour. Dès lors, elle vécut avec sa belle-mère et tous deux s’entraidèrent en complète harmonie.

Dans le folklore populaire, on raconte qu’au moment où le roi Lý Thánh Tông avait 40 ans et il  n’avait pas encore d’héritier, il était de passage dans son village. Il  était allé  implorer de l’avoir auprès de Bouddha dans les pagodes. Tous les jeunes, garçons ou  filles accoururent pour aller voir le roi. Par contre,  en s’adossant impassiblement  à un arbre à orchidées, elle  continuait  à cueillir des mûres. Surpris par son attitude, le  roi, envoya quelqu’un la chercher pour s’enquérir de cette indifférence. En la voyant de près avec son beau visage et sa manière de lui répondre avec douceur, le roi fut ému et tombé amoureux. Il lui demanda de suivre le carrosse royal jusqu’au palais et la nomma désormais Dame Ỷ Lan (1063), Ỷ Lan signifiant « s’adosser à un arbre à orchidées ».

Quelques années plus tard, Ỷ Lan donna naissance à un premier garçon nommé Lý Càn Đức. Ravi par cette nouvelle, le roi Lý Thánh Tông, fit de ce dernier son prince héritier,  devenu plus tard Lý Nhân Tông, et nomma Ỷ Lan en tant que concubine. En 1068, Ỷ Lan donna naissance à un deuxième garçon devenu plus tard  le prince Minh Nhân Vương. Elle reçut ensuite le titre de Ỷ Lan Nguyên phi, ce qui signifie qu’elle devenait  alors la première concubine du palais à se placer derrière la reine Thượng Dương. Dès lors, elle devint un personnage souvent mentionné dans l’histoire de notre pays sous la dynastie des Lý, notamment pour la performance de sa régence, lors  de l’expédition militaire menée par le roi  Lý Thánh Tông contre le Champa.

Cet événement démontre qu’Ỷ Lan devait posséder le talent nécessaire pour remplacer le roi et diriger le pays.  Ayant échoué à remporter la première victoire, le roi fut contraint de ramener son armée au district Cư Liên. Mais lorsqu’il apprit que sa concubine régente Nguyên phi Ỷ Lan avait réussi à mieux gérer durant son absence les affaires courantes de l’état, à conquérir le cœur de son peuple et à rendre ce dernier heureux, il se dit alors: « Une femme peut faire ça, mais j’ai échoué à attaquer le Champa, alors les hommes sont vraiment des lâches ! » Il décida  de retourner   à la capitale Vijaya (Binh Dinh) du Champa pour capturer Rudravarman III (Chế Cũ) et le ramener à la cour royale  avec 5 000 prisonniers chams, ce qui  obligea  ce dernier de lui demander sa libération en échange  des trois districts du Champa.

Un jour, le roi Lý Thánh Tông  demanda à Ỷ Lan  la manière de  gouverner le pays. C’est ce qu’a rapporté l’histoire: « Si l’on veut que le pays soit riche et le peuple fort, il est important de savoir écouter les conseils des personnes loyales. Bien que les paroles directes soient désagréables à entendre, elles sont utiles. Les remèdes amers sont difficiles à avaler, mais ils guérissent les maladies. »

Par le biais de ces événements, on s’aperçoit  que la concubine Ỷ Lan, issue d’une famille villageoise pauvre, devint une dirigeante talentueuse durant la régence. Elle dut donc posséder une plus large compréhension.  Elle s’entraîna à apprendre et à acquérir des connaissances approfondies. Elle joua également un rôle extrêmement important et exerça une grande influence auprès du roi Lý Thánh Tông.

À la mort de ce dernier à l’âge de 50 ans, selon les traditions de la cour féodale, le nouveau roi Lý Càn Đức n’avait que 7 ans. Il lui fallait donc une reine mère pour exercer la régence. Qu’elle fût sa mère biologique ou non, cette reine mère devait être la reine du roi Lý Thánh Tông. Par conséquent, la reine Thượng Dương fut déclarée la reine douairière, tandis qu’ Ỷ Lan ne fut nommée que Thái Phi, la seconde personne  placée derrière la reine mère, bien qu’elle fût la mère biologique du roi Lý Càn Đức.  Cela amena désormais  une lutte acharnée de pouvoir au sein de la cour royale.

La faction de l’impératrice douairière Thượng  Dương était soutenue par le premier dignitaire Lý Đạo Thành. Mais quatre mois après l’accession au trône de Lý Nhân Tông, la faction du généralissime  Lý Thường Kiệt emporta la confrontation. Lý Thường Kiệt fut promu Premier ministre, tandis que Lý Đạo Thanh fut rétrogradé à Nghệ An pour son soutien à  Thượng  Dương. Le roi décida d’emprisonner l’impératrice douairière  au palais Thượng Dương et de la forcer à se suicider avec le roi Lý Thánh Tông  et ses 72 servantes. À cette époque, la dynastie des Lý gardait encore la coutume de forcer les servantes à mourir avec le roi décédé.

Selon Hoàng Xuân Hãn, Lý Thường Kiệt était largement responsable du renversement  du rôle qu’a joué la reine mère Thượng Dương, car il détenait toute la puissance militaire entre ses mains. Il est tellement étrange que l’histoire de notre pays évoque rarement Lý Thường Kiệt au début du règne du roi Trần Nhân Tông et attribue à Ỷ Lan la faute d’inciter le roi à faire mourir  Thượng Dương  à cause de sa jalousie. C’est une tache noire dans la brillante carrière de Ỷ Lan et de Lý Thượng Kiệt. Les historiens confucéens de notre pays, comme Ngỗ Sĩ Liên  ou l’érudit Trần Trọng Kim, ont évoqué  brièvement ces punitions effroyables en quelques mots, tout en manifestant leur compréhension à propos de la jalousie de Ỷ Lan.

Probablement grâce à son talent incomparable, elle  sut apporter  sa contribution notable au peuple et au pays, notamment  dans sa gouvernance et dans le salut  de la nation  lors de l’invasion de la dynastie des Song. Elle eut  aussi sa capacité de nommer des fonctionnaires compétents et talentueux pour seconder le roi Lý Nhân Tông. Elle mit de côté ses vieilles rancunes pour s’occuper des affaires intérieures. Ce fait  démontre qu’elle savait penser au pays, mettre de côté son ego et prendre la relève pour aider le roi âgé de 10 ans et pour emmener le peuple tout entier dans la guerre contre les envahisseurs étrangers, sous la direction de Lý Thường Kiệt. Selon l’écrivain Lê Phước, elle devait posséder le talent nécessaire pour diriger le pays avec habileté car  sous son autorité il y avait deux personnalités éminentes telles que Lý Thường Kiêt (officier militaire) et Lý Đạo Thành ( mandarin civil) lors de sa seconde régence. Elle devait avoir un comportement assez remarquable  permettant  d’avoir l’adhésion populaire. Tout le peuple était uni comme un seul homme et  la considérait  comme le Bodhisattva de l’époque.

En outre,  elle apporta une contribution importante à la vie sociale de la dynastie des Lý. Sous cette dernière, de nombreux pauvres devaient se vendre pour pouvoir travailler à la solde de leurs parents ou de leurs tuteurs. Les fils et les filles ne pouvaient pas se marier. Elle utilisait elle-même l’argent de la caisse d’état pour racheter les filles pauvres qui devaient se vendre, puis elle les mariait à des veufs ou à des hommes pauvres sans épouse. Notre pays est un pays agricole, le buffle est donc un animal indispensable au labourage du champ. C’est pourquoi, sous le règne du roi Lý Nhân Tông, le vol ou la mise à mort de buffles était sévèrement puni.  Ỷ Lan contribuait à aider aussi  le roi à recruter les gens de talent issus du milieu populaire  pour le pays en lui suggérant d’établir au sein du temple de la littérature une école d’administration des hauts fonctionnaires  « Quốc Tự Giám« .  Le premier major de la promotion était  Lê Văn Thịnh. Celui-ci était  autorisé à entrer au palais pour enseigner au roi. Plus tard, il  était promu au rang de Grand Précepteur (1085), mais en raison du conflit idéologique entre le bouddhisme et le confucianisme, et comme il était à la tête du camp confucéen, il fut destitué et accusé à tort dans  l’affaire du lac Dâm Đàm (devenu aujourd’hui lac de l’Ouest) en l’an 1095.  

De plus, elle était non seulement une fervente adepte du bouddhisme, mais aussi une personne dotée d’une profonde connaissance du bouddhisme, notamment auprès du roi Lý Thánh Tông, disciple de la première génération de la secte Thảo Đường de son vivant. L’époque où elle mit fin à sa régence coïncida avec la guerre contre la dynastie des Song au nord (1075-1077) et le Champa au sud. Elle ne put  pas accomplir de grandes œuvres pour prouver son repentir sincère d’avoir contraint la reine Thượng Dương et 72 servantes du palais au suicide. Elle comprit bien la loi de cause à effet, la rétribution de la bonté et la vengeance dans les écritures bouddhistes, et elle désira donc ardemment se racheter. Grâce à la présence de Bouddha dans son esprit, elle put construire de nombreux temples pour vénérer Bouddha (150 temples) et racheter des femmes pauvres, selon les annales de Đại Việt Sử Lược. Mais pour Việt Sử Tiêu Án, cet acte de repentance et de charité arriva trop tard. (page 53 – version électronique).

Les deux maîtres qui la guidèrent et la firent s’intéresser au zen furent le Grand Maître Mãn Giác et le Maître National Thông Biện. Le moine  Mãn Giác fut le premier à guider la Reine Mère sur le chemin de la pratique et à lui montrer comment réconforter les âmes errantes. Mãn Giác reçut la sagesse qui n’était jamais enseignée  par aucun maître. Il était donc très respecté par le Roi et la Reine Mère et on l’appelait l’Ancien. Le moine Mãn Giác accompagna la Reine Mère lors de sa tournée en l’an Ất Sửu (1085) et fut autorisé par elle à choisir les emplacements appropriés pour la construction de pagodes et de tours. Le moine Thông Biện était celui qui réussit à lui expliquer en détail chacune de ses questions,  ce qui apportait la satisfaction à la reine mère  et lui permettait d’avoir le titre de Grand Maître « Thông Biện » lors d’une fête religieuse à la pagode. Cette discussion fut relatée dans l’histoire du moine Thông Biện, dans le livre « Thiên Uyển Tập Anh (le jardin recueille toute l’essence du Zen) ». Dès lors, le moine Thông Biện fut convoqué au palais pour devenir le « Maître de la nation».

C’était grâce à l’influence du bouddhisme qu’elle comprit clairement que l’origine de tous les péchés était  l’ignorance, la racine de tous les maux en ce monde, que la vie humaine était très  courte, que la gloire et la richesse étaient éphémères et qu’un esprit paisible était précieux. En 1117, la reine mère s’éteignit paisiblement, à l’âge de 73 ans, sous le nom posthume de Linh Nhân Phù Thánh Hoàng thái hậu. Elle nous a laissé un poème sans titre qui, selon les chercheurs littéraires, la classait parmi les auteurs littéraires de la période des Lý-Trần.

Être est non-être, non être est être
Non être est être , être est non être
L’être qui ne s’attache à rien
Est seul capable de s’unir à l’Absolu. (*)

Tout le monde peut commettre des erreurs, mais combien de gens sont-ils aussi éclairés qu’elle ? Elle a eu le mérite de former un roi sage comme Lý Nhân Tông, qui a fait prospérer le pays à tous égards, ce qui continue à susciter l’admiration sans bornes   des générations futures.

Y Lan is a very famous woman in the feudal history of our country under the Lý dynasty. Her life was closely tied to the careers of two notable kings: her husband Lý Thánh Tông and her son Lý Nhân Tông. She left some points that deserve clarification because she is still called Ỷ Lan. Historical works such as Việt Sử Lược (14th century) and Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (15th century) mention her only under the name Lê Thị Yến.  However, according to Professor Hoàng Xuân Hãn in the book Mộng Khê Bút Đàm by a Chinese author of the Song dynasty named Thẩm Hoạt, there was mention of Lê Thị Yến, i.e., Ỷ Lan, but he did not confirm that Lê Thị Yến was her real name in the book on Lý Thường Kiệt and thought that the word Yến here was written in Chinese pronunciation. According to the Nôm poem by Trương Thị Ngọc Trong, concubine of Lord Trịnh Cương, her real name is Lê Thị Khiết.

Her native land was located in the village of Thổ Lỗi in Hưng Yên province. She was graceful from a young age. Her mother died when she was 12. A few years later, her father, who had studied and served as a mandarin at court, remarried and later died. From then on, she lived with her stepmother and the two helped each other in complete harmony.

In popular folklore, it is said that when King Lý Thánh Tông was 40 years old and had no heir, he passed through his village. He had gone to beg Buddha for one in the pagodas. All the young people, boys and girls, rushed to see the king. However, leaning impassively against an orchid tree, she continued picking mulberries. Surprised by her demeanor, the king sent someone to fetch her to inquire about this indifference. Seeing her up close, with her beautiful face and the way she answered him gently, the king was moved and fell in love. He asked her to follow the royal carriage to the palace and henceforth named her Lady Ỷ Lan (1063); Ỷ Lan means « leaning against an orchid tree. » 

A few years later, Ỷ Lan gave birth to a first son named Lý Càn Đức. Delighted by the news, King Lý Thánh Tông made him his crown prince, who later became Lý Nhân Tông, and appointed Ỷ Lan as a concubine. In 1068, Ỷ Lan gave birth to a second son who later became Prince Minh Nhân Vương. She then received the title Ỷ Lan Nguyên phi, meaning she became the first concubine of the palace positioned directly below Queen Thượng Dương. From then on, she became a figure frequently mentioned in the history of our country under the Lý dynasty, notably for her performance as regent during the military expedition led by King Lý Thánh Tông against Champa. 

This event shows that Ỷ Lan must have had the talent necessary to replace the king and govern the country. Having failed to win the first victory, the king was forced to bring his army back to the Cư Liên district. But when he learned that his concubine regent Nguyên phi Ỷ Lan had managed the state’s daily affairs better in his absence, won the people’s hearts and made them happy, he said to himself: « A woman can do that, but I failed to attack Champa, so men are truly cowards! » He decided to return to the Champa capital Vijaya (Bình Định) to capture Rudravarman III (Chế Cũ) and bring him back to the royal court with 5,000 Cham prisoners, which forced the latter to ask for his release in exchange for the three districts of Champa.
One day, King Lý Thánh Tông asked Ỷ Lan how to govern the country. History records: « If one wants the country to be prosperous and the people strong, it is important to know how to listen to the advice of loyal people. Although blunt words are unpleasant to hear, they are useful. Bitter medicines are hard to swallow, but they cure illnesses. »

Through these events, one sees that concubine Ỷ Lan, from a poor village family, became a talented leader during the regency. She must therefore have possessed a broader understanding. She trained herself to learn and acquire deep knowledge. She also played an extremely important role and exercised great influence over King Lý Thánh Tông.

At his death at the age of 50, according to feudal court traditions, the new king Lý Càn Đức was only seven years old. He therefore needed a queen mother to act as regent. Whether she was his biological mother or not, this queen mother had to be the queen of King Lý Thánh Tông. Consequently, Queen Thượng Dương was declared the dowager queen, while Ỷ Lan was named only Thái Phi, the second person placed after the queen mother, even though she was the biological mother of King Lý Càn Đức. This thus led to a fierce struggle for power within the royal court.

The faction of Empress Dowager Thượng Dương was supported by the chief dignitary Lý Đạo Thành. But four months after Lý Nhân Tông’s accession to the throne, the faction of the generalissimo Lý Thường Kiệt won the confrontation. Lý Thường Kiệt was promoted to Prime Minister, while Lý Đạo Thành was demoted to Nghệ An for his support of Thượng Dương. The king decided to imprison the Empress Dowager in Thượng Dương Palace and force her to commit suicide along with King Lý Thánh Tông and her 72 maidservants. At that time, the Lý dynasty still kept the custom of forcing maidservants to die with the deceased king. The faction of Empress Dowager Thượng Dương was supported by the chief dignitary Lý Đạo Thành. But four months after Lý Nhân Tông’s accession to the throne, the faction of the generalissimo Lý Thường Kiệt won the confrontation. Lý Thường Kiệt was promoted to Prime Minister, while Lý Đạo Thành was demoted to Nghệ An for his support of Thượng Dương. The king decided to imprison the Empress Dowager in Thượng Dương Palace and force her to commit suicide along with King Lý Thánh Tông and her 72 maidservants. At that time, the Lý dynasty still kept the custom of forcing maidservants to die with the deceased king.

According to Hoàng Xuân Hãn, Lý Thường Kiệt was largely responsible for overturning the role played by Queen Mother Thượng Dương, because he held all the military power in his hands. It is so strange that the history of our country rarely mentions Lý Thường Kiệt at the beginning of King Trần Nhân Tông’s reign and blames Ỷ Lan for inciting the king to kill Thượng Dương out of jealousy. It is a dark stain on the brilliant careers of Ỷ Lan and Lý Thượng Kiệt. Confucian historians of our country, like Ngỗ Sĩ Liên or the scholar Trần Trọng Kim, briefly mentioned these dreadful punishments in a few words, while expressing their understanding of Ỷ Lan’s jealousy.
Probably thanks to her incomparable talent, she managed to make a notable contribution to the people and the country, notably in governance and in saving the nation during the invasion by the Song dynasty. She also had the ability to appoint competent and talented officials to assist King Lý Nhân Tông. She set aside her old grudges to take care of internal affairs. This fact shows that she knew how to think of the country, set aside her ego, and step in to help the ten-year-old king and lead the whole people in warfare against foreign invaders, under the leadership of Lý Thường Kiệt.

According to the writer Lê Phước, she must have possessed the talent necessary to skillfully govern the country, for under her authority during her second regency there were two eminent figures such as Lý Thường Kiệt (military officer) and Lý Đạo Thành (civil mandarin). She must have had a rather remarkable demeanor that allowed her to gain popular support. The whole people were united as one and regarded her as the Bodhisattva of the era.
Moreover, she made an important contribution to the social life of the Lý dynasty. Under her, many poor people had to sell themselves in order to work for the wages of their parents or guardians. Sons and daughters could not marry. She used the royal treasury’s money herself to buy back poor girls who had to sell themselves, then she married them to widowers or to poor men without wives. Our country is an agricultural one, so the buffalo is an indispensable animal for plowing the fields.

That is why, under the reign of King Lý Nhân Tông, the stealing or killing of buffaloes was severely punished. Ỷ Lan also helped the king recruit talented people from the common folk for the country by suggesting the establishment within the Temple of Literature of a school for the administration of high officials, « Quốc Tự Giám. » The top graduate of the first class was Lê Văn Thịnh. He was permitted to enter the palace to teach the king. Later he was promoted to the rank of Grand Preceptor (1085), but due to the ideological conflict between Buddhism and Confucianism, and because he led the Confucian camp, he was removed and falsely accused in the affair of Dâm Đàm Lake (today’s West Lake) in the year 1095. Moreover, she was not only a devout Buddhist but also a person with profound knowledge of Buddhism, notably close to King Lý Thánh Tông, a first-generation disciple of the Thảo Đường sect in his lifetime. The period when she ended her regency coincided with wars against the Song dynasty in the north (1075–1077) and Champa in the south.

She was unable to accomplish great deeds to prove her sincere repentance for having forced Queen Thượng Dương and 72 palace maidservants to commit suicide. She understood well the law of cause and effect, the retribution of kindness and vengeance in Buddhist scriptures, and so she ardently wished to redeem herself. Thanks to the presence of Buddha in her mind, she was able to build many temples to venerate Buddha (150 temples) and to redeem poor women, according to the annals of Đại Việt Sử Lược. But for Việt Sử Tiêu Án, this act of repentance and charity came too late. (page 53 – electronic version). She was unable to accomplish great deeds to prove her sincere repentance for having forced Queen Thượng Dương and 72 palace maidservants to commit suicide. She understood well the law of cause and effect, the retribution of kindness and vengeance in Buddhist scriptures, and so she ardently wished to redeem herself. Thanks to the presence of Buddha in her mind, she was able to build many temples to venerate Buddha (150 temples) and to redeem poor women, according to the annals of Đại Việt Sử Lược. But for Việt Sử Tiêu Án, this act of repentance and charity came too late. (page 53 – electronic version).

The two masters who guided her and sparked her interest in Zen were Grand Master Mãn Giác and Master Thông Biện, the National Master. The monk Mãn Giác was the first to lead the Mother Queen onto the path of practice and to show her how to comfort wandering souls. Mãn Giác received wisdom that had never been taught by any master. He was therefore greatly respected by the King and the Mother Queen and was called the Elder. The monk Mãn Giác accompanied the Mother Queen on her tour in the year Ất Sửu (1085) and was authorized by her to choose suitable sites for the construction of pagodas and towers. The monk Thông Biện was the one who succeeded in explaining each of her questions in detail, which brought the Mother Queen satisfaction and allowed him to receive the title of Grand Master « Thông Biện » during a religious festival at the pagoda. This discussion was recounted in the history of the monk Thông Biện, in the book « Thiên Uyển Tập Anh (the garden gathers the whole essence of Zen). » From then on, the monk Thông Biện was summoned to the palace to become the « Master of the Nation. »

It was thanks to the influence of Buddhism that she clearly understood that the origin of all sins was ignorance, the root of all evils in this world, that human life was very short, that glory and wealth were fleeting, and that a peaceful mind was precious. In 1117, the queen mother passed away peacefully at the age of 73, under the posthumous name Linh Nhân Phù Thánh Hoàng Thái Hậu. She left us an untitled poem which, according to literary scholars, placed her among the literary authors of the Lý-Trần period.

To be is non-being, non-being is to be
Non-being is to be, to be is non-being
The being who attaches to nothing
Is alone capable of uniting with the Absolute. (*)

Everyone makes mistakes, but how many people are as enlightened as she was? She had the merit of raising a wise king like Lý Nhân Tông, who made the country prosper in every respect, which continues to inspire boundless admiration in future generations.


Đền Đô của nhà Lý (Temple Đô , Bắc Ninh)

(*) traduit par le professeur Lê Thành Khôi

Bibliographie

Hoàng Xuân Hãn : Lý Thường Kiệt – Lịch sử ngoại giao triều Lý. Nhà xuất bản Hà Nội.

Ngô Sĩ Liên: Đại Việt Sử Ký Toàn Thư . Nhà xuất bản Khoa học xã hội.

Ta Ngọc Liễn: Chân Dung văn hóa Việt Nam. Nhà Xuất Bản 1999.

Trần Trọng Kiêm: Việt Nam Sử Lược. Imprimerie Vĩnh Thành 1928.

Thiền uyển tập anh – phần Đại sư Mãn Giác trang 51-52 (bản điện tử)

Thiền uyển tập anh – phần Quốc sư Thông Biện trang 48-49-50-51 (bản điện tử)

Lê Thành Khôi. Aigrettes sur la rizière. Chants et poèmes classiques du Việt Nam. Connaissances de l’Orient. 1995

La basilique du Sacré-Cœur de Montmartre

j050807 Art, Religion, site touristique, Paris, Sites touristiques

 

Version française

Version anglaise

Được xây dựng từ năm 1875 bởi kiến trúc sư Paul Abadie và kết thúc vào năm 1891, trên đỉnh đồi Montmartre, thể hiện lòng sùng kính đối với  Thánh Tâm Chúa Giêsu và cũng là một lời ước  nguyện   sau khi hoàng đế Napoléon III bại trận ở Sedan vào tháng 9 năm 1870.  Ông Paul Abadie lấy nguồn cảm hứng từ nhà thờ Hagia Sophia ở Constantinople (Thổ Nhi Kỳ)  và San Marco ở Venise (Ý Đại Lợi) mà tạo ra một nhà thờ độc đáo với mái vòm trắng tinh tuyệt vời nhất là nó có phong cách kiến trúc của Roman và Byzantine.  Muốn đến đây, chúng ta có thể đi bằng cáp kéo  hay là đi bộ phải leo 300 bậc thang tương ứng chiều cao của một toà nhà mười tầng lấu. Nơi nầy được chọn vì chúng ta có thể nhìn toàn cảnh thành phố Paris.  Ngoài ra không xa  khu nhà thờ có một  quảng trường (Place du tertre) dành cho các họa sỹ vẽ chân dung  và tranh biếm họa  cho du khách. Nơi nầy lúc nào cũng náo nhiệt  mà cũng là nơi mà du khách đến Paris không thể bỏ qua được.

SACRE-COEUR

Édifiée en 1875 par l’architecte Paul Abadie et achevée en 1891, au sommet de la butte Montmartre, la basilique   symbolise non seulement la dévotion au Sacré-Cœur de Jésus mais aussi  un vœu sincère après la défaite militaire de l’empereur Napoléon III à Sedan en 1870. En trouvant son inspiration  dans  l’église  Sainte-Sophie de Constantinople  (Turquie) et  la basilique Saint Marc de Venise (Italie) , Paul Abadie a réussi à construire  une église unique, dotée d’un magnifique dôme blanc, dans un style architectural  à la fois roman  et byzantin. Pour pouvoir atteindre cette église, il faut prendre le funiculaire ou marcher à pied avec 300 pas d’escalier à grimper, ce qui correspond à un bâtiment de 10 étages. C’est ici qu’on peut voir la vue panoramique de Paris. Non loin de l’église, la place du Tertre  permettant  aux artistes de réaliser des portraits et des caricatures pour les touristes est toujours animée.  Ce lieu devient un site incontournable pour les touristes étrangers lors de leur passage à Paris.

Built in 1875 by architect Paul Abadie and completed in 1891, atop Montmartre hill, the basilica   symbolizes not only devotion to the Sacred Heart of Jesus but also  a sincere vow made after Emperor Napoleon III’s military defeat at Sedan in 1870. By finding inspiration in the Hagia Sophia in Constantinople (Turkey) and St. Mark’s Basilica in Venice (Italy), Paul Abadie succeeded in building a unique church with a magnificent white dome in an architectural style that is both Romanesque and Byzantine. To reach this church, you have to take the funicular or walk up 300 steps,  equivalent to that of a 10-storey building. It is here that you can enjoy a panoramic view of Paris. Not far from the church, the Place du Tertre, where artists paint portraits and caricatures for tourists, is always bustling with activity. This place has become a must-see for foreign tourists visiting Paris.

 

Thiền Tông Việt Nam (Le dhyana vietnamien)

j050807 Histoire, Religion, Văn Hóa, Vietnam

 


Version française

Version anglaise

Theo thiền sư Thích Nhất Hạnh thì người ta lầm lẫn trong quá khứ là tu sĩ Ấn Độ Ti Ni Lưu Đà Chi là (Vinaturici) người du nhập thiền tông vào Vietnam ở thế kỷ thứ 6. Ngày nay được biết rõ là tu sĩ Khương Tăng Hội (Kang-Sen Houci), mới là người có công sáng lập thiền tông ở Vietnam vào đầu thế kỷ  thứ 3 chớ không phải Ti Ni Lưu Đà Chi (Vinitaruci).  Sinh ở Giao Châu trong  một gia đình người Khương Cư (Sogdiane), ông Khương Tăng Hội học tiếng Phạn và tiếng Trung và trở thành sau đó là một tu sĩ  Phật giáo ở Giao Châu, nơi giao tiếp hai nền văn hóa Ấn và Trung Hoa. Thời đó, có rất nhiều thương gia Ấn Độ đi theo các thuyền buôn đến đất nước ta rồi không quay trở về ở lại lập nghiệp ở Lũy Lâu  trong đó có thân sinh của thầy Khương Tăng Hội và sau đó cưới một phụ nữ Việt. Vì thế thầy Khương Tăng Hội sinh lớn lên ở Lũy Lâu. Không may cha mẹ chết sớm lúc 10 tuổi, thầy mới đi tu.

Ông không chỉ là thiền tổ tại Việt Nam mà  ông còn là một trong những bậc thầy đầu tiên giảng dạy giáo lý Thiền ở Trung Quốc. Ông đã đến Trung Quốc vào năm 255. Thiền tông của ông có nguồn gốc từ Đại thừa, vì Phật giáo mà ông học ở Giao Châu là Đại thừa. Ông thuyết minh  một số kinh điển chỉ rõ  việc thực hành đạo Thiền. Theo thiền sư Thích Nhất Hạnh, những văn bản này đều là văn bản Tiểu thừa nhưng ông đã diễn giải chúng theo cách của Đại thừa. Phật giáo Thiền tông ở Việt Nam ngay từ đầu đã là Phật giáo Đại thừa. Sự kiện nầy cũng được một nhà sư gốc Scythe  Chi Cương Lương Tiếp (Kalasivi), xác nhận qua cuốn  kinh Thiền tông Saddharmasamddhi-sûtra (Pháp Hoa Tam Muội) mà nhà sư dịch  ở Giao Châu vào năm 255.

Theo thiền sư Thích Nhât Hạnh,tuy  kinh An Ban Thủ Ý (thiền quán hơi thở) chỉ mang tính chất là Thiền Tiểu Thừa nhưng trong  lời mở đầu thầy Tăng Hội đã nói như sau: An Ban là đại thừa của chư Phật để tế độ chúng sinh cũng đủ để chứng tỏ khuynh hướng đại thừa hóa thiền học của Tăng Hội. Còn  tác phẩm Lục Độ Tập Kinh (Sélection des sûtras sur les Six Pâramitâs) trong  đó có 6  độ (bố thí độ, trì giới đô, nhẫn nhục độ, tinh tấn độ, thiền đồ và trí tuệ độ ) (la générosité, l’éthique morale, la patience, la diligence, la méditation et la sagesse). Chính Phương Pháp Đạt Thiền nầy  được  trích ra từ thiền độ  cũng cho ta  nhận thấy rõ ràng khuynh hướng ấy. Phương Pháp Đạt Thiền của Khương Tăng Hội  phản ánh giáo lý Đại thừa về Śūnyatā (tính không), tathatâ (chân như), và thậm chí vijnaptimatrata (mọi thứ đều do tâm trí).

Tính Không là một trong những nền tảng giúp người tu học Phật giáo thoát khỏi những ảo tưởng và khổ đau. Nhận thức đúng đắn về Tính Không giúp chúng ta nhận ra rằng mọi sự vật, hiện tượng đều không có thực thể cố định và vĩnh cửu, từ đó chúng ta không còn bị ràng buộc bởi những điều này. Tính Không còn chính là chìa khóa để nhận thức thế giới duyên sinh, vô ngã, vô thường mà cũng là ánh sáng soi rọi tâm hồn con người, giác ngộ trở về với chính mình.

Còn Chân Như là  bản chất thực sự của mọi sự vật, không thể được diễn tả bằng các phạm trù thông thường như « có » hay « không ». Chân như vượt lên trên mọi khái niệm nhị nguyên, không thể định nghĩa bằng các khái niệm « một » hay « khác biệt ». Điều này cho thấy rằng chân như là bản chất không thể diễn tả và không bị ảnh hưởng bởi các ý niệm phân biệt. Hiểu về Chân Như giúp chúng ta sống hòa hợp với bản chất thực của vũ trụ, nhận ra rằng mọi sự vật đều liên kết chặt chẽ và không thể tách rời. Điều này giúp chúng ta phát triển tâm từ bi và trí tuệ, sống một cuộc sống ý nghĩa và hạnh phúc hơn. Ví dụ: Một chiếc lá rơi, một dòng sông chảy, mọi thứ đều tồn tại trong sự « như vậy » của nó mà không cần có một giá trị hay quan niệm nào can thiệp vào cả.

Trong cuộc sống hàng ngày, sự nhận thức về Tính Không và Chân Như giúp chúng ta thoát khỏi những vọng tưởng và phân biệt, từ đó ta mới đạt đến sự an lạc và thanh tịnh. Nhận thức rằng tất cả các pháp đều không có tự tính cố định giúp chúng ta không bị ràng buộc bởi các dục vọng và khổ đau. Như vậy mới có thể dẫn ta đến sự giải thoát và giác ngộ. Đây chính là giá trị vô cùng quý báu mà triết học Thiền Tông  Việt Nam  mang lại cho mỗi chúng ta. Nói tóm lại Thiền trong An Ban Thủ Ý (An Ban= hơi thở và Thủ Ý=nhiếp Tâm hay định Tâm) là môt phương pháp điều khiển hơi thở để điều phục tâm ý.

Phật giáo Thiền tông tại Việt Nam có ba dòng thiền chính được truyền vào từ Ấn Độ và Trung Hoa (Tỳ Ni Đa Lưu Chi, Vô Ngôn Thông, Thảo Đường).  Theo tác phẩm Thiền Uyển Tập Anh (Uyển =vườn,  Tập=gom gốp và Anh =những tinh hoa) tức là « vườn gom gốp tất cả tinh hoa thiền »  tại Việt Nam thì có thiền phái do Thiền sư Tăng Hội thành lập và người đại diện cho thiền phái nầy đó là thiền sư Lôi Hà Trạch (1090)  dưới triều đại nhà Lý. Phái thiền nầy được truyền mãi đến đời nhà Trần và sau đó hoà nhập với các tông phái khác để thành thiền phái Trúc Lâm do vua Trần Nhân Tôn sáng lập ở núi Yên Tử.  Đây được xem là giáo hội thống nhất đầu tiên của đạo Phật tại Việt Nam.

Dù Phật Giáo du nhập  nước ta rất sớm và Giao Châu là nơi trung tâm Phật Giáo nổi tiếng dưới thời kỳ đô hộ của Trung Hoa nhưng ta phải  chờ đến thời nhà Lý đạo Phật mới có nét đặc điểm riêng tư của dân tộc không chỉ  ở kiến trúc nghệ thuật xây cất như chùa Một Cột,  chùa Dâu, chùa Phật Tích, Văn Miếu, Quốc Tự Giám  vân vân…mà còn ở trong văn học  nhất là các bài thơ thiền đời nhà Lý với triết lý sâu sắc  trở thành một di sản qúy giá trong kho tàng văn chương Việt Nam như  bài kệ thiền của đại sư Mãn Giác  chẳng hạn.Bài kệ  nầy không có tựa khiến về sau học giả Lê Qúi Đôn đặt tên bài nầy với tên là Cáo thật thị chúng tức là « Cáo bệnh bảo mọi người ».

Thiền sư tài hoa nầy tên thật là  Lý Trường, sinh năm 1052 trong gia đinh quan lại, cha là Hoài Tổ  làm chức Trung thư thị lang. Ông là thiền sư thuộc đời thứ 8 của  dòng thiền Vô Ngôn Thông và đệ tử  của thiền sư Quảng Trị. Lý Trường được vua Lý Nhân Tông trọng đãi và thường được vua mời hỏi về Phật học và bàn bạc việc nước. Mãn Giác là pháp hiệu mà được vua Lý Nhân Tông ban cho. Ông qua đời vào tháng 12 năm 1096, thọ được 45 tuổi. Ông chỉ có làm một bài kệ duy nhất, thế mà bài nầy được xem là một trong những bài hay nhất dưới thời nhà thời Lý.  Làm lúc lâm bệnh đại sư muốn giảng dạy các đệ tử học đạo đến thế giới thiền bằng cách thể hiện được trong bài thơ  tình cảm yêu thiên nhiên, sức sống tự nhiên cứ tuôn chảy dồi dào và xem đó là bản chất bất biến trong qui luật sinh thành mà Phật giáo gọi là Chân Như.

Đại sư còn dùng hình ảnh nhành mai như có phép nhiệm màu làm thức  tỉnh các đệ tử  học đạo và dẫn  dắt  họ đến giác  ngộ (bodhi) trong thế giới thiền trong, lặng, bất sinh, bất diệt. 

      Xuân khứ bách hoa lạc
      Xuân đáo bách hoa khai
      Sự trục nhãn tiền quá
      Lão tòng đầu thượng lai
      Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận
      Đình tiền tạc dạ nhất chi mai.

       Xuân đi trăm hoa rụng
       Xuân đến trăm hoa nở
       Sự việc đuổi theo nhau qua trườc mắt
       Cái già đến trên đầu
       Chờ báo xuân tàn hoa rụng hết
       Đêm qua trước sân nở một nhánh mai.

Selon le maître zen Thích Nhất Hạnh, on croyait autrefois à tort que le moine indien Vinataruci avait introduit le bouddhisme zen au Vietnam au VIème  siècle. Aujourd’hui, il est clairement établi que c’est le moine Kang-Sen Houci qui a fondé le bouddhisme zen au Vietnam au début du IIIème  siècle à la place de  de Vinitaruci. Né à Giao Châu dans une famille issue de  Sogdiane, Kang-Sen Houci étudia le sanskrit et le chinois avant de devenir moine bouddhiste à Giao Châu (Jiaozhou) , lieu de rencontre des cultures indienne et chinoise. À cette époque, de nombreux marchands indiens avaient suivi les navires marchands jusqu’à notre pays et n’étaient pas de retour en s’installant  à Lũy Lâu pour y créer leur entreprise. C’était ainsi que le moine Kang-Sen Houci a grandi à Lũy Lâu. Malheureusement, ses parents étaient morts prématurément alors qu’il n’y avait que 10 ans. Il était donc devenu  ainsi moine.

Il était  non seulement le fondateur du dhyana  au Vietnam, mais aussi l’un des premiers maîtres à donner les enseignements « zen »  en Chine. Il arriva en Chine en l’an 255. Son école zen tirait ses origines du bouddhisme mahayana, car le bouddhisme qu’il étudiait à Jiaozhou était mahayana. Il expliquait plusieurs sutras illustrant  clairement la pratique du zen. Selon le maître zen Thich Nhat Hanh, ces textes étaient tous des textes du Hinayana, mais il les interpréta selon la méthode du  Mahayana. Le bouddhisme zen au Vietnam était à l’origine le bouddhisme mahayana. Ce fait était  également confirmé par un moine scythe de nom  Kalasivi, à travers son  texte zen intitulé « Saddharmasamddhi-sûtra »  traduit à Jiaozhou  en l’an 255.

Selon le moine zen Thich Nhat Hanh, malgré le sutra An Ban Thủ Ý (méditation sur la respiration) n’ayant que la nature du zen Hinayana,  Maître  Kang-Sen Houci a déclaré comme suit dans son introduction: « An Ban c’est le Mahayana des Bouddhas pour sauver les êtres. Cela suffit à prouver largement  son orientation  vers  le Mahayana Zen. Son ouvrage intitulé « Sélection de Sutras sur les Six Paramitas »  comprend six paramitas (générosité, moralité, patience, diligence, méditation et sagesse). C’est cette méthode de la pratique du zen, extraite du paramita méditation nous montre clairement cette tendance. La méthode zen de Kang Seng-hui reflète  bien les enseignements du Mahayana sur Śūnyatā (la vacuité), tathatā (l’ainsité) et même vijnaptimatrata (tout est esprit).

La vacuité est l’un des fondements qui aident les pratiquants bouddhistes à échapper aux illusions et à la souffrance. Une compréhension juste de la vacuité nous aide à réaliser que toutes choses et tous les phénomènes n’ont pas d’entité fixe et éternelle, et que nous ne sommes plus liés par ces choses. La vacuité est la clé pour réaliser le monde de l’interdépendance, de l’absence d’ego et de l’impermanence, et elle est aussi la lumière qui illumine l’âme humaine, nous éveillant au retour à nous-mêmes.

Quant au tathata, il représente la véritable nature de toute chose qu’on n’arrive pas à décrire par des catégories conventionnelles telles que « existence » ou « non-existence ». Il transcende tous les concepts dualistes et ne peut être défini par les concepts d’« un » ou de « différent ». Cela démontre qu’il est indescriptible et insensible aux idées discriminantes. Comprendre le tathata nous aide à vivre en harmonie avec la véritable nature de l’univers, en réalisant que toutes choses sont étroitement liées et indissociables. Cela nous aide à développer la  compassion et la sagesse et à vivre une vie pleine de sens et plus heureuse. Par exemple : une feuille qui tombe, une rivière qui coule, tout existe dans son « ainsi » sans l’intervention d’aucune valeur ou d’aucun concept.

Au quotidien, la conscience de la Vacuité et de l’Ainsité nous aide à échapper aux illusions et aux discriminations, et à atteindre la paix et la pureté. Être conscient  que tous les dharmas n’ont pas de nature fixe nous aide à nous libérer des désirs et des souffrances. C’est alors seulement que nous pouvons atteindre la libération et l’illumination. C’est la valeur extrêmement précieuse que la philosophie zen vietnamienne apporte à chacun de nous. En résumé, le Zen dans An Ban Thủ Ý (An Ban = souffle et Thủ Ý = contrôler l’esprit ou concentrer l’esprit) est une méthode de contrôle de la respiration  pour maîtriser l’esprit.

Le bouddhisme zen au Vietnam compte trois principales sectes zen transmises de l’Inde et de la  Chine (Tỳ Ni Đa Lưu Chi, Vô Ngôn Thông, Thảo Đường). D’après l’ouvrage Thiên Uyển Tập Anh (Uyễn = jardin, Tập = recueillir et Anh = essence) qui signifie « le jardin recueille toute l’essence du Zen » au Vietnam, il existe une secte Zen fondée par le maître  Kang-Sen Houci et le représentant de cette secte Zen est le moine  Lôi Hà Trạch (1090) sous la dynastie  des Lý. Cette secte Zen continue à exister  jusqu’à la dynastie des  Trần puis  elle fusionne avec d’autres sectes pour former la secte Zen Trúc Lâm fondée par le roi Trần Nhân Tôn au mont Yên Tử. Elle est considérée comme la première église bouddhiste unifiée au Vietnam.

Bien que le bouddhisme ait été introduit très tôt dans notre pays et que Giao Châu ait été devenu un centre bouddhiste réputé durant la domination chinoise, il faut attendre l’avènement de la  dynastie des Lý pour que le bouddhisme acquière ses propres caractéristiques nationales non seulement dans les constructions architecturales et artistiques telles que la pagode au pilier unique, la pagode Dâu, la pagode Phật Tich, Văn Miếu (Temple de la littérature) , Quốc Tự Giám, etc.  mais aussi dans la littérature, notamment dans les poèmes zen de la dynastie  des Lý qui, avec une philosophie profonde,  sont devenus un précieux patrimoine littéraire vietnamien, comme le poème zen du grand maître Mãn Giác. Ce poème n’ayant pas de titre au début, l’érudit Lê Quí Đôn lui donna plus tard  le titre « Cáo thật thị chúng (ou Annonce de la maladie à tous) ».

Ce talentueux maître zen, de son vrai nom Lý Trường, fut né en 1052 dans une famille de mandarins. Son père, Hoài Tổ, était ministre de la cour. Étant disciple de la huitième génération de la lignée zen Vô Ngộ Thông et disciple du maître zen Quảng Trị, Lý Trường était très estimé par le roi Lý Nhân Tông et était souvent invité par ce dernier à s’enquérir du bouddhisme et à discuter des affaires de l’État. Mãn Giác était le nom de dharma que lui avait donné le roi Lý Nhân Tông. Il mourut en décembre 1096, à l’âge de 45 ans. Il n’avait composé qu’un seul poème. Pourtant celui-ci était considéré comme l’un des plus beaux poèmes  de la dynastie  des Lý.

Au moment où il était malade, le grand maître  zen voulut enseigner à ses disciples l’étude du Dharma dans le monde du Zen. Il exprima dans ce poème l’amour de la nature, sa vitalité spontanément abondante et tout cela était considéré  comme la nature immuable dans la loi de la naissance que le bouddhisme appelait  l’ainsité.

Le grand maître se servit de  l’image de la branche d’abricotier, comme si celle-ci elle possédait des pouvoirs magiques, pour éveiller ses disciples à l’étude du Dharma et les conduire à l’illumination (bodhi) dans le monde du Zen, pur, silencieux, non né et  non destructible.

 

         Xuân đi trăm hoa rụng
         Xuân đến trăm hoa nở
         Sự việc đuổi theo nhau qua trườc mắt
         Cái già đến trên đầu
         Chờ báo xuân tàn hoa rụng hết
         Đêm qua trước sân nở một nhánh mai.

 

              Le printemps s’en va, les fleurs tombent
          Le printemps revient, les fleurs s’épanouissent
          Les choses du monde passent devant mon regard
          La vieillesse arrive déjà sur mes cheveux
          Ne dites pas que toutes les fleurs sont fanées avec le printemps
          La nuit passée, une branche d’abricotier a fleuri dans la cour.

 

According to Zen master Thích Nhất Hạnh, it was once mistakenly believed that the Indian monk Vinataruci had introduced Zen Buddhism to Vietnam in the 6th century. Today, it is clearly established that it was the monk Kang-Sen Houci who founded Zen Buddhism in Vietnam at the beginning of the 3rd century, rather than Vinitaruci. Born in Giao Châu to a family from Sogdiana, Kang-Sen Houci studied Sanskrit and Chinese before becoming a Buddhist monk in Giao Châu (Jiaozhou), a meeting place of Indian and Chinese cultures. At that time, many Indian merchants had followed merchant ships to our country and did not return, settling in Lũy Lâu to start their businesses. This is how the monk Kang-Sen Houci grew up in Lũy Lâu. Unfortunately, his parents died prematurely when he was only 10 years old. He therefore became a monk.

He was not only the founder of dhyana in Vietnam, but also one of the first masters to give Zen teachings in China. He arrived in China in 255. His Zen school had its origins in Mahayana Buddhism, as the Buddhism he studied in Jiaozhou was Mahayana. He explained several sutras that clearly illustrated the practice of Zen. According to Zen master Thich Nhat Hanh, these texts were all Hinayana texts, but he interpreted them according to the Mahayana method. Zen Buddhism in Vietnam was originally Mahayana Buddhism. This fact was also confirmed by a Scythian monk named Kalasivi, through his Zen text entitled “Saddharmasamddhi-sûtra,” translated in Jiaozhou in the year 255.

According to Zen monk Thich Nhat Hanh, despite the An Ban Thủ Ý sutra (meditation on breathing) being solely Hinayana Zen in nature, Master Kang-Sen Houci stated the following in his introduction: « An Ban is the Mahayana of the Buddhas to save beings. This is sufficient proof of his orientation towards Mahayana Zen. His work entitled “Selection of Sutras on the Six Paramitas” includes six paramitas (generosity, morality, patience, diligence, meditation, and wisdom). It is this method of Zen practice, extracted from paramita meditation, that clearly shows us this tendency. Kang Seng-hui’s Zen method clearly reflects the Mahayana teachings on Śūnyatā (emptiness), tathatā (suchness), and even vijnaptimatrata (everything is mind).

Emptiness is one of the foundations that help Buddhist practitioners escape illusions and suffering. A correct understanding of emptiness helps us realize that all things and phenomena have no fixed, eternal entity, and that we are no longer bound by these things. Emptiness is the key to realizing the world of interdependence, egolessness, and impermanence, and it is also the light that illuminates the human soul, awakening us to return to ourselves.

As for tathata, it represents the true nature of all things that cannot be described by conventional categories such as “existence” or “non-existence.” It transcends all dualistic concepts and cannot be defined by the concepts of ‘one’ or “different.” This shows that it is indescribable and impervious to discriminating ideas. Understanding tathata helps us live in harmony with the true nature of the universe, realizing that all things are closely connected and inseparable. This helps us develop compassion and wisdom and live a more meaningful and happier life. For example: a falling leaf, a flowing river, everything exists in its “thusness” without the intervention of any value or concept.

On a daily basis, awareness of Emptiness and Suchness helps us escape illusions and discrimination, and attain peace and purity. Being aware that all dharmas have no fixed nature helps us free ourselves from desires and suffering. Only then can we attain liberation and enlightenment. This is the extremely valuable contribution that Vietnamese Zen philosophy brings to each of us. In summary, Zen in An Ban Thủ Ý (An Ban = breath and Thủ Ý = controlling the mind or concentrating the mind) is a method of controlling the breath to master the mind.

Zen Buddhism in Vietnam has three main Zen sects transmitted from India and China (Tỳ Ni Đa Lưu Chi, Vô Ngôn Thông, Thảo Đường). According to the book Thiên Uyển Tập Anh (Uyễn = garden, Tập = to collect, and Anh = essence), which means “the garden collects all the essence of Zen” in Vietnam, there is a Zen sect founded by Master Kang-Sen Houci, and the representative of this Zen sect is the monk Lôi Hà Trạch (1090) under the Lý dynasty. This Zen sect continued to exist until the Trần dynasty, when it merged with other sects to form the Trúc Lâm Zen sect founded by King Trần Nhân Tôn on Yên Tử Mountain. It is considered the first unified Buddhist church in Vietnam.

Although Buddhism was introduced to our country very early on and Giao Châu became a renowned Buddhist center during Chinese rule, it was not until the advent of the Lý dynasty that Buddhism acquired its own national characteristics, not only in architectural and artistic constructions such as the One Pillar Pagoda, the Dâu Pagoda, the Phật Tich Pagoda, Văn Miếu (Temple of Literature), Quốc Tự Giám, etc., but also in literature, particularly in the Zen poems of the Lý dynasty, which, with their profound philosophy, have become a precious part of Vietnam’s literary heritage, such as the Zen poem by the great master Mãn Giác. As this poem did not have a title at the beginning, the scholar Lê Quí Đôn later gave it the title “Cáo thật thị chúng (or Announcement of Illness to All)”.

This talented Zen master, whose real name was Lý Trường, was born in 1052 into a family of mandarins. His father, Hoài Tổ, was a court minister. As a disciple of the eighth generation of the Vô Ngộ Thông Zen lineage and a disciple of Zen master Quảng Trị, Lý Trường was highly esteemed by King Lý Nhân Tông and was often invited by the latter to inquire about Buddhism and discuss affairs of state. Mãn Giác was the dharma name given to him by King Lý Nhân Tông. He died in December 1096 at the age of 45. He had composed only one poem. However, it was considered one of the most beautiful poems of the Lý dynasty.

When he was ill, the great Zen master wanted to teach his disciples the study of Dharma in the world of Zen. In this poem, he expressed his love of n

ature and its spontaneously abundant vitality, all of which was considered to be the immutable nature of the law of birth that Buddhism called suchness.

The great master used the image of the apricot branch, as if it possessed magical powers, to awaken his disciples to the study of Dharma and lead them to enlightenment (bodhi) in the pure, silent, unborn, and indestructible world of Zen.

         Xuân đi trăm hoa rụng
         Xuân đến trăm hoa nở
         Sự việc đuổi theo nhau qua trườc mắt
         Cái già đến trên đầu
         Chờ báo xuân tàn hoa rụng hết
         Đêm qua trước sân nở một nhánh mai.

         Spring departs, flowers fall
         Spring returns, flowers bloom
         The things of the world pass before my eyes
         Old age already creeps into my hair
         Do not say that all flowers have faded with spring
         Last night, an apricot branch blossomed in the courtyard.

 

 

 

Tài Liệu Tham khảo

Thích Nhất Hạnh: Thiền sư Khương Tăng Hội . Nhà Xuất Bản Phương Đông.
Thich Nhất Hạnh. Histoire du bouddhisme vietnamien. In: École pratique des hautes études. 4e section, Sciences historiques
et philologiques. Annuaire 1974-1975. 1975. pp. 941-944.
Tạ Ngọc Liễn: Chân Dung văn hóa Việt Nam. Nhà Xuất Bản Thanh Niên. Hà Nôi 1999.
Lê Thành Khôi. Aigrettes sur la rizière. Chants et poèmes classiques du Việt Nam. Connaissances de l’Orient. 1995

 

 

 

Souriez-vous même si la vie est comme ça

j050807 Religion, Văn Hóa, Vietnam

Version française
Version anglaise

Rất tiếc là nhà xuất bản Hồng Đức ở Việt Nam không in lại các quyễn sách của Phật sống Gyatso Rinpoche  của chùa Zhaga ở Tây Tạng. Mình có dịp mua được nguyên bộ cũa ngài viết mà nhà xuất bản Hồng Đức in lại nên mình không những thích thú mà nhận thấy ngài có một triết lý quá sâu sắc, giúp chúng ta vượt những khó khăn trong cuộc sống hằng ngày bằng cách buông bỏ những gì không thuộc về mình. Chỉ vậy thôi mà ta sẽ có hạnh phúc và có niềm vui trọn vẹn trong cuộc sống. Tất cả  đều nằm trong tay ta cả. Ta không có được  tại vì ta đòi hỏi quá nhiều và  không thương bản thân mình. Đừng để tâm trạng nó điều khiển chúng ta, mà cần trở về với những gì thuộc về ta như niềm vui và hạnh phúc đấy.

Đối với Gyatso Rinpoche, niềm vui là việc của bản thân. Nó là nhịp điệu của trái tim đến từ cảm giác mãn nguyện mà bản thân ta cảm nhận được và đến từng những cảm giác quyến luyến đối với cuộc sống.Chỉ cần ta muốn là ta có nó ở mọi lúc mọi nơi. Ta cần học cách sống vui vẻ, ta làm sao giữ được cho minh tâm thái lạc quan để cảm giác dễ chịu mỗi ngày, đấy là hạnh phúc. Chớ chỉ  mãi lo lắng đến những việc không may đến ngày mai và chưa thoát đươc sự ưu phiền của ngày hôm qua thì làm sao ta vui vẻ được ngày nay ? Tâm trạng của ta làm sao có thể thanh tịnh được ngày hôm nay nếu ta cứ đua đòi những điều ta không thể có hay không thể thiết thực  được. Chính đó là sự đau khổ của ta khởi nguồn sự không đầy đủ trong cuộc sống hằng ngày.

Đây là sự ngẫm nghĩ của Phật sống Tây Tạng  Gyatso Rinpoché  về niềm vui trong quyển có tựa đề «  Mĩm cười dù cuộc đời là thế »

Il est  regrettable d’apprendre que l’éditeur Hong Duc au Vietnam ne réimprime plus les bestsellers du Bouddha vivant  Gyatso Rinpoché de la pagode  Zhaga au Tibet. J’ai  la chance  de les acquérir au bon moment.  Je les  apprécie tellement. Je me suis rendu compte qu’il a une philosophie profonde permettant de nous aider à surmonter les difficultés de la vie quotidienne en nous demandant de laisser tomber tout ce qui ne nous appartient pas.  C’est tout ce qu’il  nous  demande pour retrouver la joie de vivre dans la vie.  Normalement,  tout est  dans nos mains.  Nous ne l’obtenons pas parce que nous voulons le réclamer plus et nous  n’aimons pas nous-mêmes. Il ne faut pas laisser notre état d’âme nous  contrôler mais il faut nous ressaisir avec ce  qui nous  appartient comme la joie et le bonheur.

Pour Gyatso Rinpoché, la joie de vivre est une affaire personnelle. C’est le rythme du cœur provenant du sentiment de satisfaction que nous ressentons et de celui d’attachement à la vie. Si nous le voulons, nous  l’avons  partout et tout le temps. Nous devons apprendre à vivre heureux et à garder une attitude optimiste pour nous sentir bien à l’aise chaque jour, c’est ça le bonheur. Si  nous continuons à nous soucier seulement des malheurs de demain et  à penser aux chagrins d’hier, comment pouvons-nous vivre heureux aujourd’hui ? Comment notre esprit peut-il être en paix aujourd’hui si nous continuons à nous efforcer d’obtenir des choses qui ne sont pas à notre portée ou qui ne sont pas  réalisables? C’est là notre souffrance commençant à partir de l’insuffisance  dans notre vie quotidienne.

C’est la réflexion de Gyatso Rinpoché au sujet de la joie de vivre dans le livre intitulé « Souriez-vous-même si la vie est comme ça ».

It is regrettable to learn that the publisher Hong Duc in Vietnam no longer reprints the bestsellers of the living Buddha Gyatso Rinpoche from the Zhaga pagoda in Tibet. I was fortunate to acquire them at the right time. I appreciate them so much. I realized that he has a profound philosophy that helps us overcome the difficulties of daily life by asking us to let go of everything that does not belong to us. That is all he asks of us to regain the joy of living. Normally, everything is in our hands. We do not obtain it because we want to claim more and we do not love ourselves. We must not let our state of mind control us, but we must regain control with what belongs to us, like joy and happiness.

For Gyatso Rinpoche, the joy of living is a personal matter. It is the rhythm of the heart stemming from the feeling of satisfaction we experience and the attachment to life. If we want it, we have it everywhere and all the time. We must learn to live happily and maintain an optimistic attitude to feel comfortable every day; that is happiness. If we continue to worry only about tomorrow’s misfortunes and think about yesterday’s sorrows, how can we live happily today? How can our mind be at peace today if we keep striving to obtain things that are beyond our reach or unattainable? This is where our suffering begins, stemming from insufficiency in our daily lives.

This is Gyatso Rinpoche’s reflection on the joy of living in the book titled « Smile at Yourself Even if Life Is Like This. »

Notre Dame de Paris restaurée (Nhà thờ Đức Bà được sùng tu lại)

j050807 Histoire, Religion, site touristique, Paris, Văn Hóa, Villes

Notre Dame de Paris entièrement restaurée depuis fin 2024

Nhà thờ Đức Bà được sùng tu lại hoàn toàn từ cuối năm 2024

Notre Dame de Paris completely restored late 2024

Eglise en bois (Nhà thờ gỗ Kontum)

j050807 Art, Culture, Ethnies, Gallery, Lịch sử, Religion, Sites touristiques, Villes
en bois
 
Nhà thở gỗ ở giữa thành phố Kontum, được thiết kế theo lối kiến trúc Roman kết hợp với kiểu nhà sàn rong của dân tôc Ba Na.
Une église en bois a été conçue dans le style architectural roman au cœur de la ville de Kontum tout en trouvant l’inspiration dans la maison communale Rong de l’ethnie Ba Na.
A wooden church has been designed in the Romanesque architectural style in the heart of the town of Kontum, inspired by the Rong communal house of the Ba Na ethnic group.
kontum_eglise

Măng Đen (Kon-Tum)

j050807 Ethnies, Gallery, Religion, Sites touristiques

Măng Đen (Kon Tum)

Version française

English version

Được mệnh danh là « Đà Lạt thu nhỏ » với rừng nguyên sinh, hồ thác nước  Pa Sỹ, Măng Đen là một thị trấn nhỏ, rộng 148,07 km2 trên cao nguyên, thuộc huyện Kon Plong, cách thành phố Kon Tum khoảng chừng 60 cây số. Đi từ Pleiku đến  đây bằng ô  tô  thì mất chừng 2 tiếng. Đây là vùng đất linh thiên với bức tượng Đức Mẹ Fatima mà cũng  là  nơi  hành hương mỗi năm của người công giáo ở Tây Nguyên.

Surnommée « Dalat en miniature » avec sa forêt vierge et sa chute d’eau Pa Sỹ, Măng Đen est une petite ville d’une superficie de 148,07 km2. Elle est située environ 60 km de la ville de Kon Tum sur le plateau montagneux dans le district de Kon Plong.  Il faut compter environ deux heures en voiture pour venir de Pleiku. C’est non seulement  un lieu sacré avec sa statue de Notre-Dame de Fatima mais aussi un lieu de pèlerinage annuel pour les catholiques des Hauts Plateaux.

Nicknamed « Dalat in miniature » with its virgin forest and Pa Sỹ waterfall, Măng Đen is a small town with an area of ​​148.07 km2. It is located about 60 km from Kon Tum town on the mountain plateau in Kon Plong district. It takes about two hours by car to get there from Pleiku. It is not only a sacred place with its statue of Our Lady of Fatima but also an annual pilgrimage site for Catholics in the Highlands.

Myth of the household geniuses

j050807 Culture, Religion, Traditions, Văn Hóa, Vietnam

Version vietnamienne

Version française

The myth of the household geniuses is based on the tragic story of a woodcutter and his wife. It has its roots in Taoism. This modest couple lived happily together until the day they discovered they couldn’t have children. The unfortunate husband began to drink and abuse his wife. Unable to bear it any longer, she left him and married a hunter from a neighboring village. But one day, overcome with loneliness and remorse, the woodcutter decided to visit his wife to apologize.

Meanwhile, the hunter returned home. To avoid any misunderstanding, the young woman hid her first husband in a thatched stable near the kitchen where the hunter was smoking his game. By misfortune, an ember escaped from the fireplace and set fire to the barn.

Panic-stricken, the young woman ran to the burning barn to save her ex-husband. The hunter followed to rescue her, and all three perished in the inferno. The Jade Emperor (Ngọc hoàng), deeply moved by this sad fate, divinized the three unfortunates from his celestial throne and entrusted them with looking after the welfare of the Vietnamese people in the advantageous location of the kitchen. From then on, they became the geniuses of the home.

During the week when the genies are in heaven, the Vietnamese fear that their homes will be unprotected. To prevent any incursion of evil spirits into their homes, they erect a tall bamboo pole (cây nêu) in front of their homes, on which clay plates (or khánh in Vietnamese) vibrate sonorously in the wind to ward off the spirits. At the top of the pole floats a piece of yellow cloth bearing the Buddhist emblem.

Vietnamese kitchen

This custom has its origins in a Buddhist legend entitled “The Woodcutter’s Tết”, according to which the Vietnamese have to confront evil spirits.

It’s always on the twenty-third day of the last lunar month that each Vietnamese organizes a ceremony to send the genie of the household to heaven. Not only are fruits, delicacies and flowers placed on his altar, but also appropriate travel equipment (3 pairs of boots, 3 hats, clothes, votive papers) and three carp placed in a small bowl. At the end of the ceremony, the votive papers are burned and the carp released into a pond or river for the genie to use to fly to heaven. The genie must report everything he has seen on earth to the Jade Emperor, particularly in the home of every Vietnamese. His stay in heaven lasts six days. He must return home on New Year’s Eve until the start of the New Year.

(*) cây nêu: This is a cosmic tree linking the earth to the sky, due to the beliefs of ancient sun-worshipping peoples, including the Proto-Vietnamese, but it is also used to demarcate their territory.